*) JERUSALEM, JERUSALEM, Ó TANIS FILAFALI ONA
Jerusalém, Jerusalém, ó tanis filafali ona
Matan-been suli la maran, habokon beibeik bandeira dame, ne’ebé tara iha didin lolon uma kain ida-idak nian
Jerusalém, Jerusalém
Ha’u fuan ki’i, ha’u klamar tanis
Jerusalém, Jerusalém
Ha’u toba la dukur
Jerusalém, Jerusalém
Ha’u toba la hakmatek
--
Dili, 31 Dezembru 2008
*) Refleta hikas kona-ba situasaun iha Palestina ne’ebé hetan bombardeamentu hosi Israel.
Wednesday, December 31, 2008
AFORISMA DIARIA [31-12-2008]
*) Tinan 2008 besik atu tama ona to’o nia rohan. Aban ita tama hasoru tinan foun, 2009. Bainhira ha’u haree fali ba kotuk—observa há’u-nia viajen moris nian durante tinan ida nia laran, ha’u husu fali, “saida maka ha’u halo tiha ona?” Sente ba katak hetok ha’u halo buat barak liután atu prenxe moris ne’e, hetok ha’u sente ha’u seidauk halo buat barak hanesan kontribuisaun ne’ebé iha sentidu ba moris ne’e.
*) Karik laiha haraik an iha parte rua ne’ebé iha konflitu, dame, armonia no mós rekonsiliasaun sei susar atu hetan. Parte ida, hakarak ka la lakohi, tenke haraik an, hodi nune’e sei kria oportunidade ba parte ida seluk atu hamamar nia fuan maka toos ne’e.
*) Orasaun lahó servisu maka’as hanesan mós katak bosok. No servisu maka’as lahó orasaun, sente ba iha buat ruma maka ladún kompletu iha ita-nia viajen moris ne’e.
*) Karik laiha haraik an iha parte rua ne’ebé iha konflitu, dame, armonia no mós rekonsiliasaun sei susar atu hetan. Parte ida, hakarak ka la lakohi, tenke haraik an, hodi nune’e sei kria oportunidade ba parte ida seluk atu hamamar nia fuan maka toos ne’e.
*) Orasaun lahó servisu maka’as hanesan mós katak bosok. No servisu maka’as lahó orasaun, sente ba iha buat ruma maka ladún kompletu iha ita-nia viajen moris ne’e.
Monday, December 29, 2008
ESPRESAUN POETIKA XXII
*) MAROMAK NIA LIAN, MESTRE NIA LIAN
Rona ba Nia ko’alia liuhosi aitahan sira ne’ebé halo menas
Rona ba Nia ko’alia liuhosi relójiu didin lolon nian ne’ebé halo lian
Rona ba Nia ko’alia liuhosi fuan ne’ebé tuku
Rona ba Nia ko’alia liuhosi manu oan sira ne’ebé basa sira-nia liras
Rona ba Nia ko’alia liuhosi laloran lian ne’ebé tarutu
--
Dili, 29 Dezembru 2008
*) Tradús hosi obra orijinál ne’ebé hakerek ho lia-indonézia ho títulu “SUARA TUHAN, SUARA SANG GURU”
Rona ba Nia ko’alia liuhosi aitahan sira ne’ebé halo menas
Rona ba Nia ko’alia liuhosi relójiu didin lolon nian ne’ebé halo lian
Rona ba Nia ko’alia liuhosi fuan ne’ebé tuku
Rona ba Nia ko’alia liuhosi manu oan sira ne’ebé basa sira-nia liras
Rona ba Nia ko’alia liuhosi laloran lian ne’ebé tarutu
--
Dili, 29 Dezembru 2008
*) Tradús hosi obra orijinál ne’ebé hakerek ho lia-indonézia ho títulu “SUARA TUHAN, SUARA SANG GURU”
Wednesday, December 24, 2008
ESPRESAUN POETIKA XXI
GLORIA IN EXELCIS DEO
Kosok oan ida mai moris ita leet
Nia lori dame ba mundu rai klaran tomak
Mai ita ba hasoru Nia.
Gloria In Exelcis Deo!
--
Tinan 1990 nia laran-2008
NATAL TINAN IDA-NE’E NIA LA TAU TAN ONA ROUPA SANTA KLAUS NIAN
Tinan ida ne’e
Avo Katuas la tau tan ona roupa Santa Klaus nian
Avo Katuas la fahe tan ona prenda ba bein-oan sira
Iha lilin Natal nian maka sunu iha meja leten
Ami haree hetan Avo Katuas nia lalatak
--
Dezembru 2008
SEGREDU NASAUN NIAN
Buat barak maka ulun boot sira subar,
la fó sai ba ema lubun
Mosu rungu-ranga karik iha rai laran
Ulun boot sira maka semo uluk-uluk
Ema lubun boot maka sei tata rai
Ema lubun boot maka sei tata liman
---
Dezembru 2008
Kosok oan ida mai moris ita leet
Nia lori dame ba mundu rai klaran tomak
Mai ita ba hasoru Nia.
Gloria In Exelcis Deo!
--
Tinan 1990 nia laran-2008
NATAL TINAN IDA-NE’E NIA LA TAU TAN ONA ROUPA SANTA KLAUS NIAN
Tinan ida ne’e
Avo Katuas la tau tan ona roupa Santa Klaus nian
Avo Katuas la fahe tan ona prenda ba bein-oan sira
Iha lilin Natal nian maka sunu iha meja leten
Ami haree hetan Avo Katuas nia lalatak
--
Dezembru 2008
SEGREDU NASAUN NIAN
Buat barak maka ulun boot sira subar,
la fó sai ba ema lubun
Mosu rungu-ranga karik iha rai laran
Ulun boot sira maka semo uluk-uluk
Ema lubun boot maka sei tata rai
Ema lubun boot maka sei tata liman
---
Dezembru 2008
Thursday, December 18, 2008
ESPRESAUN POETIKA XX
RETRATU SIDADE DILI IHA TEMPU UDAN
Rai tarutu, no rai mós lakan
Sidade hakfodak
Udan boot mós tau
Baleta sira sulan metin
Bee nalihun tun-sa’e
Labarik foin sa’e sira
halimar udan-laran
Duni malu tun-sa’e
Duni mós sira-nia mehi
---
18 Dezembru 2008
Rai tarutu, no rai mós lakan
Sidade hakfodak
Udan boot mós tau
Baleta sira sulan metin
Bee nalihun tun-sa’e
Labarik foin sa’e sira
halimar udan-laran
Duni malu tun-sa’e
Duni mós sira-nia mehi
---
18 Dezembru 2008
Friday, December 5, 2008
ESPRESAUN POETIKA XIX
*) ITA-NIA HAMULAK, ITA-NIA HAROHAN
Bei Mário nia raan, sei la maran, sei suli nafatin
Habokon ita lolon
Bei Mário nia naran, sei la lakon, sei hakerek nafatin
Iha didin lolon uma-kain sira-nian
Bei Mário nia tilun, Bei Mário nia matan, sei la taka, sei rona nafatin
Ita-nia hamulak, ita-nia harohan
---
5 Dezembru 2008
*) Ha’u hakarak lee poezia ne’e iha loron Aifunan Moruk Avo Mário nian aban, loron-sábadu, 6 Dezembru, tinan 2008 iha rate.
Tuesday, December 2, 2008
ESPRESAUN POETIKA XVIII
*) KONA-BA BEI MÁRIO
1.Bei Mário nu’udar matan-dalan
Kaer ahi-lakan
Leno dalan nakukun
2.Bei Mário nu’udar ai hun
Tuba rai tetuk
Ita oan sira nu’udar sanak
Ita bei-oan sira nu’udar dikin
Hun ita la fui, abut ita la habokon
Ita la buras, ita la matak
--
28-11-2008
*)Oras ne’e família boot Barreto ne’ebé há’u halo parte dada sa’e hela namanas bandeira metan tanba Avo Mário mate. Avo iis kotu iha Ospitál Guido Valadares, Bidau iha loron-26, Novembru, no hakoi iha loron-28, fulan-Novembru iha Rate Kamea. Há’u le’e poezia oan ne’e hamutuk ho biografia Avo Mário nian bainhira rate kuak atu taka ona.
1.Bei Mário nu’udar matan-dalan
Kaer ahi-lakan
Leno dalan nakukun
2.Bei Mário nu’udar ai hun
Tuba rai tetuk
Ita oan sira nu’udar sanak
Ita bei-oan sira nu’udar dikin
Hun ita la fui, abut ita la habokon
Ita la buras, ita la matak
--
28-11-2008
*)Oras ne’e família boot Barreto ne’ebé há’u halo parte dada sa’e hela namanas bandeira metan tanba Avo Mário mate. Avo iis kotu iha Ospitál Guido Valadares, Bidau iha loron-26, Novembru, no hakoi iha loron-28, fulan-Novembru iha Rate Kamea. Há’u le’e poezia oan ne’e hamutuk ho biografia Avo Mário nian bainhira rate kuak atu taka ona.
Monday, November 24, 2008
AFORISMA DIARIA [24-11-2008]
*) Ita inan-aman sira nu’udar manu inan, loke liras, luut ita-nia oan sira bainhira sira ki’ik. Oan sira oras ne’e boot ona. Ne’e duni, husik ba labarik sira halimar mesak-mesak, loke sira-nia liras, semo ba dook, buka rai kutun.
*) Dala barak mamar mai ha’u atu hatudu liman katak ema seluk de’it maka halo sala. Maibé, susar mai ha’u atu haraik an, no rekoñese katak ha’u mós halo sala hotu.
*) Dala barak mamar mai ha’u atu hatudu liman katak ema seluk de’it maka halo sala. Maibé, susar mai ha’u atu haraik an, no rekoñese katak ha’u mós halo sala hotu.
Friday, November 21, 2008
ESPRESAUN POETIKA XVII
HA'U HAKARAK SAI HANESAN MANU MAKIKIT
Ha’u hakarak livre, semo aas, hanesan manu makikit
Hateke tun hosi leten
Hateke luan, no borus, ho ha’u-nia matan kro’at
Ha’u hakarak rani, iha ai naruk nia sanak
Ha’u hakarak semo tun, buka rai kutun
Ha’u hakarak hananu, ha’u hakarak hakfuik
Ha’u hakarak semo fali, baku ha’u-nia liras
Ha’u hakarak husik hela ha’u-nia lalatak
--
21 Novembru 2008
Ha’u hakarak livre, semo aas, hanesan manu makikit
Hateke tun hosi leten
Hateke luan, no borus, ho ha’u-nia matan kro’at
Ha’u hakarak rani, iha ai naruk nia sanak
Ha’u hakarak semo tun, buka rai kutun
Ha’u hakarak hananu, ha’u hakarak hakfuik
Ha’u hakarak semo fali, baku ha’u-nia liras
Ha’u hakarak husik hela ha’u-nia lalatak
--
21 Novembru 2008
Thursday, November 20, 2008
AFORISMA DIARIA [20-11-2008]
*) Ha’u lakohi lakan halo boot. Ha’u hakarak de’it lakan ki’ikoan oan hanesan lilin lolon ida, ne’ebé leno dalan nakukun iha ha’u-nia sorin-sorin.
*) Ha’u sei, konserteza basa ha’u-nia reen toos, no arepende aban bainrua karik ha’u lakohi atu prepara didi’ak ha’u-nia an iha oras ne’e. Moris ne’e ba oin nafatin, moris sei la hakiduk ba kotuk.
*) Ha’u sei, konserteza basa ha’u-nia reen toos, no arepende aban bainrua karik ha’u lakohi atu prepara didi’ak ha’u-nia an iha oras ne’e. Moris ne’e ba oin nafatin, moris sei la hakiduk ba kotuk.
Wednesday, November 19, 2008
AFORISMA DIARIA [19-11-2008]
*) Hili atu sai lia na’in (lee: poeta) katak ha’u tenke prontu atu la’o tuir dalan ida-ne’ebé ema barak la la’o liu. Ha’u tenke prontu simu nia konsekuénsia tomak. Sai poeta hanesan mós sai ‘liurai’ ba ha’u-nia an rasik no ba maluk sira seluk, maibé laiha koroa (hanoin fali liafuan ha’u-nia mestre literáriu, Kahlil Gibran nian).
*) Keta hakfodak ho nabilan kulit liur nian. Kalma! Buka atu hatene saida loos maka iha buat ida nia laran.
*) Keta hakfodak ho nabilan kulit liur nian. Kalma! Buka atu hatene saida loos maka iha buat ida nia laran.
Wednesday, November 12, 2008
ESPRESAUN POETIKA XVI
TRAJÉDIA SANTA CRUZ: IN MEMORIAM
imi-nia kole ami sura la hetan
imi-nia kole ami selu labele
ami hakarak hatutan
imi-nia halelir
ami hakarak haklaken
imi-nia hakilar
imi-nia kole la saugati
--
12 Novembru 2008
imi-nia kole ami sura la hetan
imi-nia kole ami selu labele
ami hakarak hatutan
imi-nia halelir
ami hakarak haklaken
imi-nia hakilar
imi-nia kole la saugati
--
12 Novembru 2008
Tuesday, November 11, 2008
AFORISMA DIARIA [11-11-2008]
[Ohin Papá nia loron hakoi. Papá la’o hela husik ami oan sira, no hakat ba mundu seluk tinan 4, fulan 11 ona…Ha’u tenta haruka SMS ba alin sira hodi hanoin hikas Papá nia favór nia halo ba ami oan sira horikalan, hanesan tuirmai:
HANOIN PAPA SEBASTIÃO
/ita aman/ita belun/la baruk/ laran maus/ laran luak/kari fini/ ita moris buras/ ita lolo dikin/haklaken funan/ ita fuan tebar//…]
*) Keta nega ema seluk nia favór, liu-liu ema hirak ne’ebé uluk hamaran ita-nia matan-been bainhira ita tanis.
HANOIN PAPA SEBASTIÃO
/ita aman/ita belun/la baruk/ laran maus/ laran luak/kari fini/ ita moris buras/ ita lolo dikin/haklaken funan/ ita fuan tebar//…]
*) Keta nega ema seluk nia favór, liu-liu ema hirak ne’ebé uluk hamaran ita-nia matan-been bainhira ita tanis.
Monday, November 10, 2008
ESPRESAUN POETIKA XV
*) ITA TOMAK SAI NU’UDAR EMA LA’O RAI
(reflesaun simples kona-ba moris)
Ita hakat hosi dadeer, hakur iha loron manas, no to’o ikus tama fali ba iha rai kalan. Buat ida-ne’e nu’udar viajen moris nian ne’ebé ita hala’o. Hanesan ema indivíduu ida, ita hakat mesak-mesak iha ita-nia dalan moris ne’e. Hanesan kriatura sosiál, ita hakat, hala’o viajen ida-ne’e hamutuk ho maluk sira seluk.
Ita tomak sai nu’udar ema la’o rai. Ita tomak sai nu’udar ema viajante.
Viajen moris nian ne’ebé ita hala’o, nakonu ho nia mutin no metan.
Viajen moris nian ne’ebé ita hala’o nakonu ho nia midar no sin.
Iha viajen moris nian ne’ebé ita hala’o loron tomak ne’e, ita sidi, ita monu, no ita iha kbiit hamrik filafali, no ita kontinua hakat ba oin, atu ba to’o ita-nia viajen nia rohan. Dala ruma, bainhira ita monu no sidi, ita kuaze laiha tan ona kbiit atu hamrik no la’o filafali.
Iha ita-nia viajen ida-ne’e, sei furak liu bainhira ita sempre luku ita-nia an iha pergunta sira tuirmai:
-saida maka ita halo tiha ona ba ita-nia moris ne’e?
-saida maka ita halo daudaun ba ita-nia moris?
-saida maka ita sei hala’o ba ita-nia moris?
Hetok ita halo buat barak iha viajen moris ida-ne’e, hetok ita sinti katak ita seidauk halo buat barak ba moris maka sai nu’udar oferta murak hosi Maromak, no ita hatutan hosi ita-nia bei ala sira.
Loos duni, iha buat barak tan maka ita presiza atu hala’o.
Iha ita-nia viajen moris ne’e nian, ita husik hela ain leut lubuk. Ho kbiit tomak maka ita iha, ita sai matan-dalan ba ita-nia jerasaun sira ikusmai. Ita hein katak sira sei la’o tuir dalan leut ne’ebé ita husik hela tiha ona, maibé husu boot katak sira sei hamosu sira-nia ain leut rasik.
Kalan ita atu ba toba, iha ita-nia harohan no hamulak, husu boot, ita sei badinas atu hananu knananuk tuirmai:
“Na’i, ha’u nu’udar de’it lápis oan ida, ne’ebé Ita-Boot book hodi hakerek Ita-Boot nia hanoin no sentimentu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it flauta lolon oan ida, ne’ebé Ita-Boot huu hodi hamosu knananuk lalehan nian ne’ebé melodiozu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it gitara ida, ne’ebé Ita-Boot fekit hodi haklaken lian sira, ne’ebé fanun klamar sira mak toba dukur namanas,
Na’i, ha’u nu’udar de’it pianu ida, ne’ebé Ita-Boot toka nia lolon sira, no ha’u fó sai lian sira ne’ebé aas iha kalan nakukun no hakmatek,
Na’i, ho liafuan badak, ha’u hakarak hatete katak, fó lisensa mai ha’u atu empresta liafuan Santu ida nian katak,
“Halo ha’u-ata sai nu’udar instrumentru dame!”
iha mundu rai-klaran
ne’ebé luan ida-ne’e
Na’i, ha’u hakarak halo tuir, no kumpri bebeik Ita-Boot nia hakarak
iha rai no iha lalehan.”
---
Dili, Novembru 2008
*)Sei fó sai hosi RTTL, Dili.
(reflesaun simples kona-ba moris)
Ita hakat hosi dadeer, hakur iha loron manas, no to’o ikus tama fali ba iha rai kalan. Buat ida-ne’e nu’udar viajen moris nian ne’ebé ita hala’o. Hanesan ema indivíduu ida, ita hakat mesak-mesak iha ita-nia dalan moris ne’e. Hanesan kriatura sosiál, ita hakat, hala’o viajen ida-ne’e hamutuk ho maluk sira seluk.
Ita tomak sai nu’udar ema la’o rai. Ita tomak sai nu’udar ema viajante.
Viajen moris nian ne’ebé ita hala’o, nakonu ho nia mutin no metan.
Viajen moris nian ne’ebé ita hala’o nakonu ho nia midar no sin.
Iha viajen moris nian ne’ebé ita hala’o loron tomak ne’e, ita sidi, ita monu, no ita iha kbiit hamrik filafali, no ita kontinua hakat ba oin, atu ba to’o ita-nia viajen nia rohan. Dala ruma, bainhira ita monu no sidi, ita kuaze laiha tan ona kbiit atu hamrik no la’o filafali.
Iha ita-nia viajen ida-ne’e, sei furak liu bainhira ita sempre luku ita-nia an iha pergunta sira tuirmai:
-saida maka ita halo tiha ona ba ita-nia moris ne’e?
-saida maka ita halo daudaun ba ita-nia moris?
-saida maka ita sei hala’o ba ita-nia moris?
Hetok ita halo buat barak iha viajen moris ida-ne’e, hetok ita sinti katak ita seidauk halo buat barak ba moris maka sai nu’udar oferta murak hosi Maromak, no ita hatutan hosi ita-nia bei ala sira.
Loos duni, iha buat barak tan maka ita presiza atu hala’o.
Iha ita-nia viajen moris ne’e nian, ita husik hela ain leut lubuk. Ho kbiit tomak maka ita iha, ita sai matan-dalan ba ita-nia jerasaun sira ikusmai. Ita hein katak sira sei la’o tuir dalan leut ne’ebé ita husik hela tiha ona, maibé husu boot katak sira sei hamosu sira-nia ain leut rasik.
Kalan ita atu ba toba, iha ita-nia harohan no hamulak, husu boot, ita sei badinas atu hananu knananuk tuirmai:
“Na’i, ha’u nu’udar de’it lápis oan ida, ne’ebé Ita-Boot book hodi hakerek Ita-Boot nia hanoin no sentimentu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it flauta lolon oan ida, ne’ebé Ita-Boot huu hodi hamosu knananuk lalehan nian ne’ebé melodiozu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it gitara ida, ne’ebé Ita-Boot fekit hodi haklaken lian sira, ne’ebé fanun klamar sira mak toba dukur namanas,
Na’i, ha’u nu’udar de’it pianu ida, ne’ebé Ita-Boot toka nia lolon sira, no ha’u fó sai lian sira ne’ebé aas iha kalan nakukun no hakmatek,
Na’i, ho liafuan badak, ha’u hakarak hatete katak, fó lisensa mai ha’u atu empresta liafuan Santu ida nian katak,
“Halo ha’u-ata sai nu’udar instrumentru dame!”
iha mundu rai-klaran
ne’ebé luan ida-ne’e
Na’i, ha’u hakarak halo tuir, no kumpri bebeik Ita-Boot nia hakarak
iha rai no iha lalehan.”
---
Dili, Novembru 2008
*)Sei fó sai hosi RTTL, Dili.
Friday, November 7, 2008
ESPRESAUN POETIKA XIV
DILI, PANORAMA DADEER
ohin dadeer nakukun, udan monu rai
tasi been hakmatek, tasi been moos
ha’u fihir fali ha’u-nia lalatak
iha tasi nia laloran mak hananu
--
Novembru 2008
DILI, PANORAMA KALAN
lampu sira sidade nian
nabilan lakan-mate
laloran kafuak
rei tasi nia ibun kulit
karreta sira
halai ba mai
anin naniri
fulan no fitun iha lalehan
buat hotu
haree ba hanesan orkestra sinfonia
--
Novembru 2008
ohin dadeer nakukun, udan monu rai
tasi been hakmatek, tasi been moos
ha’u fihir fali ha’u-nia lalatak
iha tasi nia laloran mak hananu
--
Novembru 2008
DILI, PANORAMA KALAN
lampu sira sidade nian
nabilan lakan-mate
laloran kafuak
rei tasi nia ibun kulit
karreta sira
halai ba mai
anin naniri
fulan no fitun iha lalehan
buat hotu
haree ba hanesan orkestra sinfonia
--
Novembru 2008
Thursday, November 6, 2008
AFORISMA DIARIA [6-11-2008]
*)Ita sei tuur la metin, ita sei atrapalladu beibeik bainhira ita-nia konsiénsia la moos tanba ita halo buat ruma la tuir dalan ukun-fuan nian. Ita-nia konsiénsia sei kontinua sai juís, hodi husu ba ita kona-ba ita-nia responsabilidade.
ESPRESAUN POETIKA XIII
*) DADUR FATIN NE’E NARAN TIMOR-LOROSA’E
tinan atus ba atus, tinan ruanulu resin
ha’u ema kesi ho alzema
iha há’u-nia rain rasik
ohin loron ha’u livre, hetan liberdade
iha rai ida-ne’e nia hirus-matan leten
ha’u hamrik firme
hato’o promesa ida
--
Outobru-Novembru 2008
*) Tradús hosi poezia ho lia-indonézia ho títulu, “Penjara itu Bernama Timor-Lorosa’e”
tinan atus ba atus, tinan ruanulu resin
ha’u ema kesi ho alzema
iha há’u-nia rain rasik
ohin loron ha’u livre, hetan liberdade
iha rai ida-ne’e nia hirus-matan leten
ha’u hamrik firme
hato’o promesa ida
--
Outobru-Novembru 2008
*) Tradús hosi poezia ho lia-indonézia ho títulu, “Penjara itu Bernama Timor-Lorosa’e”
Wednesday, November 5, 2008
ESPRESAUN POETIKA XII
MANATUTO, EPIZÓDIU DADEER
dadeer hatudu nia buras, dadeer hatudu nia matak
ho mahon-been horikalan nian
mak naktabar iha hare tahan
ha’u ain bokon, kona bee natar, mak suli la maran
ha’u tilun rona manu-liin, haklaken lian-hananu
ha’u hakat bá hamrik iha kabubu leten
lolo liman hamulak, lolo liman harohan, atu hetan hare fulin tebar
--
5 Novembru 2008
dadeer hatudu nia buras, dadeer hatudu nia matak
ho mahon-been horikalan nian
mak naktabar iha hare tahan
ha’u ain bokon, kona bee natar, mak suli la maran
ha’u tilun rona manu-liin, haklaken lian-hananu
ha’u hakat bá hamrik iha kabubu leten
lolo liman hamulak, lolo liman harohan, atu hetan hare fulin tebar
--
5 Novembru 2008
Tuesday, November 4, 2008
ESPRESAUN POETIKA XI
LORON MATEBIAN
Lilin ita sunu
Ita harohan, ita hamulak
Aifunan ita kari
Matan been mós mamar,
suli filafali,
habokon rate lolon
--
1 Novembru 2008
Lilin ita sunu
Ita harohan, ita hamulak
Aifunan ita kari
Matan been mós mamar,
suli filafali,
habokon rate lolon
--
1 Novembru 2008
Thursday, October 30, 2008
ESPRESAUN POETIKA X
Introdusaun
Ha'u tenta atu publika fali iha ne'e poezia sira ne'ebe ha'u hakerek iha tinan hirak liuba. Ha'u prepara tiha ona manuskritu ne'e atu publika iha livru kolesaun poezia ida ho versaun iha lia-tetun no indonezia. Hein katak idea ida-ne'e sei sai realidade duni iha tempu ikusmai.
1.LIAN INAN NIAN
Lian inan nian:
lian laran dodok
lian laran metin
Dalabarak hananu
iha espasu lia loos nian
---
1996-2007
2. RAI MORIS FATIN
Iha ne’e, iha ne’e duni maka
Inan hakilar
Fakar raan
Iha ne’e, iha ne’e duni maka
Fatin ne’ebé inan
Tau nia laran-metin
--
2002-2007
3. KO’ALIA LORI SIRA-NIA NARAN
Sira halelir
Terus isin no klamar
Sira sisi
Garantia justisa
Ami laran kaman
Ko’alia ho lian maka’as hodi sira-nia naran
---
2002-2007
4. IHA FOHO OAN IDA NIA LETEN, HANOIN KONA-BA
ASUWAI’IN NARAN LAEK OAN SIRA
Imi-nia kosar been ne’ebé suli—
Nu’udar hakilar liberdade nian
Imi-nia rate naran laek
Imi-nia rate ema la hakerek
Saugati deit ha’u buka mate isin
Requiescat in Pace!---
2002-2007
5. PENSANDO EN EL PAULO FREIRE
“ing ngarso sun tuludo, in madya mangun karsa, tut wuri handayani”
KI HAJAR DEWANTARA
Aifuan musan monu namkari hosi ai hun sira
Ne’ebé fuan tebar iha rai sira Amazonia nian
Anin huu hakur tasi Atlántiku
Anin huu hakur tasi Pasífiku
Lori mós aimusan sira ba rai Lafaek
Ne’ebé fuik maran
Iha ne’e, ha’u koko kuda
Iha ne’e, ha’u koko fui
Moris buas, ne’e maka ha’u hein
Fuan tebar, ne’e maka ha’u husu
---
2002-2007
Ha'u tenta atu publika fali iha ne'e poezia sira ne'ebe ha'u hakerek iha tinan hirak liuba. Ha'u prepara tiha ona manuskritu ne'e atu publika iha livru kolesaun poezia ida ho versaun iha lia-tetun no indonezia. Hein katak idea ida-ne'e sei sai realidade duni iha tempu ikusmai.
1.LIAN INAN NIAN
Lian inan nian:
lian laran dodok
lian laran metin
Dalabarak hananu
iha espasu lia loos nian
---
1996-2007
2. RAI MORIS FATIN
Iha ne’e, iha ne’e duni maka
Inan hakilar
Fakar raan
Iha ne’e, iha ne’e duni maka
Fatin ne’ebé inan
Tau nia laran-metin
--
2002-2007
3. KO’ALIA LORI SIRA-NIA NARAN
Sira halelir
Terus isin no klamar
Sira sisi
Garantia justisa
Ami laran kaman
Ko’alia ho lian maka’as hodi sira-nia naran
---
2002-2007
4. IHA FOHO OAN IDA NIA LETEN, HANOIN KONA-BA
ASUWAI’IN NARAN LAEK OAN SIRA
Imi-nia kosar been ne’ebé suli—
Nu’udar hakilar liberdade nian
Imi-nia rate naran laek
Imi-nia rate ema la hakerek
Saugati deit ha’u buka mate isin
Requiescat in Pace!---
2002-2007
5. PENSANDO EN EL PAULO FREIRE
“ing ngarso sun tuludo, in madya mangun karsa, tut wuri handayani”
KI HAJAR DEWANTARA
Aifuan musan monu namkari hosi ai hun sira
Ne’ebé fuan tebar iha rai sira Amazonia nian
Anin huu hakur tasi Atlántiku
Anin huu hakur tasi Pasífiku
Lori mós aimusan sira ba rai Lafaek
Ne’ebé fuik maran
Iha ne’e, ha’u koko kuda
Iha ne’e, ha’u koko fui
Moris buas, ne’e maka ha’u hein
Fuan tebar, ne’e maka ha’u husu
---
2002-2007
Monday, October 27, 2008
ESPRESAUN POETIKA IX
MEDITASAUN RAI NAKARAS NIAN
ha'u husu fali ba tasi maka hafurin nia laloran
ha'u husu fali ba anin maka huu liuhosi ha'u-nia tilun tahan
ha'u husu fali ba lalehan maka riska risku ho kalohan,
"se loos mak ha'u? se loos mak ha'u? se loos mak ha'u?"
---
Dili, Outubru 2008
ha'u husu fali ba tasi maka hafurin nia laloran
ha'u husu fali ba anin maka huu liuhosi ha'u-nia tilun tahan
ha'u husu fali ba lalehan maka riska risku ho kalohan,
"se loos mak ha'u? se loos mak ha'u? se loos mak ha'u?"
---
Dili, Outubru 2008
AFORISMA DIARIA [27-10-2008]
*) Hili atu sai lia na'in alias poeta ida iha ha'u-nia dalan moris ne'e signifika katak ha'u tenke prontu atu la'o iha dalan ida ne'ebe ema barak la la'o liu. Ho liafuan Indonezia maizumenus katak,"aku harus siap menapaki lorong-lorong sunyi."
Friday, October 3, 2008
ESPRESAUN POETIKA VIII
RETRATU NASAUN NIAN
(Hanoin hikas loron susar, 11-2-2008)
dala ida tan, kilat musan tarutu, fanun ema lubun
dala ida tan, raan matak nalihu, habokon rai tetuk
dala ida tan, matan wen suli, habokon ita hasan
dala ida tan, istória ita hakerek, ho tinta buradu
--
Outubru 2008
LORON REFERENDUM, 30 AGOSTU 1999
ami fihir rasik ami-nia dalan
ami hakilar, ami haklalak ba mundu tomak, marka ami-nia pozisaun, marka ami-nia prezensa,
“ami lakohi tan ona sai atan ba ema ida!”
--
Outubru 2008
THE UNFINISHED TASK
[Dedika ba Francisco Borja da Costa]
knananuk no halerik balun ó husik hela ona mai ami
iha ita-nia rai fehan: nu’udar knaar maka seidauk to’o nia rohan
ami hatutan ó-nia hananu
ami hatutan ó-nia halerik
hodi buka tuir ita lubun nia mehi furak.
--
Outubru 2008
BODIK BA ASSUWAIN SIRA
Belun sira, ami seidauk bele futu ami-nia manu. Ami-nia manu hafetu tuir oras. Bainhira oras to’o ona, ami hatun ami-nia manu, lalika tan tau tara.
---
Outubru 2008
20 MAIU 2002
Anúnsiu, anúnsiu, anúnsiu: hahú ohin kedas ona, husik ami mak kaer rasik ami-nia kuda talin!
--
Outubru 2008
(Hanoin hikas loron susar, 11-2-2008)
dala ida tan, kilat musan tarutu, fanun ema lubun
dala ida tan, raan matak nalihu, habokon rai tetuk
dala ida tan, matan wen suli, habokon ita hasan
dala ida tan, istória ita hakerek, ho tinta buradu
--
Outubru 2008
LORON REFERENDUM, 30 AGOSTU 1999
ami fihir rasik ami-nia dalan
ami hakilar, ami haklalak ba mundu tomak, marka ami-nia pozisaun, marka ami-nia prezensa,
“ami lakohi tan ona sai atan ba ema ida!”
--
Outubru 2008
THE UNFINISHED TASK
[Dedika ba Francisco Borja da Costa]
knananuk no halerik balun ó husik hela ona mai ami
iha ita-nia rai fehan: nu’udar knaar maka seidauk to’o nia rohan
ami hatutan ó-nia hananu
ami hatutan ó-nia halerik
hodi buka tuir ita lubun nia mehi furak.
--
Outubru 2008
BODIK BA ASSUWAIN SIRA
Belun sira, ami seidauk bele futu ami-nia manu. Ami-nia manu hafetu tuir oras. Bainhira oras to’o ona, ami hatun ami-nia manu, lalika tan tau tara.
---
Outubru 2008
20 MAIU 2002
Anúnsiu, anúnsiu, anúnsiu: hahú ohin kedas ona, husik ami mak kaer rasik ami-nia kuda talin!
--
Outubru 2008
Wednesday, October 1, 2008
AFORISMA DIARIA [1-10-2008]
[Ohin loron Idul Fitri-loron boot maluk musulmanu sira-nian. Loron vitória ba sira, hafoin tiha sira hakur liu fulan ida ne’ebé nakonu ho dezafiu. Minal Aidin, Walfaizin! Hosi parte Governu, ohin nu’udar loron feriadu. Ami hosi ONU nian feriadu tiha horiseik.
Kuaze loron tomak horiseik há’u halo hotu de’it há’u-nia tempu iha uma. Moras estómagu haka’as fali ona há’u. Há’u laran baruk. Buka deskansa--toba maka barak. Há’u lakon há’u-nia vontade atu hala’o buat seluk.
Ama sira foin to’o fali Dili horiseik tuku 2 loromanas. Sira toba kalan ida iha Maubisse, iha kafé laran de’it tanba roda rua karreta Panther nian kuak hotu…]
*) Karik ita fuan la boot, karik ita neon la luan, susar ba ita atu haraik perdaun ba ita maluk sira bainhira sira monu ba sala.
Kuaze loron tomak horiseik há’u halo hotu de’it há’u-nia tempu iha uma. Moras estómagu haka’as fali ona há’u. Há’u laran baruk. Buka deskansa--toba maka barak. Há’u lakon há’u-nia vontade atu hala’o buat seluk.
Ama sira foin to’o fali Dili horiseik tuku 2 loromanas. Sira toba kalan ida iha Maubisse, iha kafé laran de’it tanba roda rua karreta Panther nian kuak hotu…]
*) Karik ita fuan la boot, karik ita neon la luan, susar ba ita atu haraik perdaun ba ita maluk sira bainhira sira monu ba sala.
ESPRESAUN POETIKA VII
LAMENTASAUN EMA DADUR SIRA-NIAN
Tempu to’o ona ba ami ki’ik sira atu haklaken saida maka sai sabraut, saida maka sai ulun-ain, no saida maka sai buat la hun la dikin.
Hafoin tiha, ita-boot sira dehan katak ami la hatene ona ami-nia an, ami haluha ona ami-nia an hanesan fore-rai haluha ona nia kulit rasik?
Maluk eh, Maluk!
Ami hakarak de’it buat laek ida: lia loos ita keta falun metin, lia loos ita keta subar nafatin.
--
Outubru 2008
Tempu to’o ona ba ami ki’ik sira atu haklaken saida maka sai sabraut, saida maka sai ulun-ain, no saida maka sai buat la hun la dikin.
Hafoin tiha, ita-boot sira dehan katak ami la hatene ona ami-nia an, ami haluha ona ami-nia an hanesan fore-rai haluha ona nia kulit rasik?
Maluk eh, Maluk!
Ami hakarak de’it buat laek ida: lia loos ita keta falun metin, lia loos ita keta subar nafatin.
--
Outubru 2008
Monday, September 29, 2008
AFORISMA DIARIA [29-9-2008]
[Tuku 10:58 dadeer ona. Há’u foin atende enkontru servisu nian ida hanesan 'enkaregadu' xefe unidade tradusaun/interpretasaun nian. Oras ne'e iha Xefe administrativu foun, ne’ebé foin to’o mai iha loron rua ka tolu liubá. Nia mak diriji enkontru ne’e. Ami la ko'alia buat barak.
Findesemana liubá há’u prenxe ho atividade ekstra ne’ebé relasiona ho arte no língua, no mós há’u tenta atu rileks maka barak.
Iha Sábadu, 27 Setembru, dadeer tuku 6:15 hanesan ne’e, há’u ho Amor hala’o ezersísiu fíziku, hodi la’o to’o ba Ponte Cais. Fila fali ami liuhosi tasi ibun. Halai—hala’o ezersísiu iha rai henek leten. Ezersísiu fíziku halo há’u sinti fresku. Sinti ba iha impaktu pozitivu ba iha há’u-nia kondisaun mentál.
Nune’e tiha, iha tuku 9 há’u ba iha Eskola Portugeza Balide hodi hala’o enkontru ho alunu sira no mós ho diretora eskola ne’e nian kona-ba atividade kulturál ne’ebé há’u sei hala’o iha ne’eba iha semestre ida-ne’e. Há’u sei orienta alunu sira iha grupu muzikál ne’ebé uza tambor ne’e, ho kbiit tomak mak há’u iha. Há’u hein katak ha’u sei iha entuziasmu liután hodi hala’o knaar ne’e iha tempu ikusmai. Alunu sira haksolok.
Há’u tenta, iha Sábadu no Domingu, atu halo hotu há’u-nia tempu hamutuk ho Apai. Nia gosta halimar, halo jestu oinoin bainhira nia rona múzika lian. Furak atu haree nia jestu hirak-ne’e. Apai sei ko’alia nabolok de’it maski nia oras ne’e besik halo tinan rua ona. Dalaruma há’u lakon pasiénsia tanba nia nakar. Ami rua Amor hanoin atu hatama nia ba eskola “play group” ne’ebé eskola internasionál maka organiza. Hodi nune’e nia sei bele iha oportunidade atu dezenvolve liután nia abilidade iha konvivénsia ho ema seluk, liu-liu ho labarak maluk sira.
Domingu horiseik tuku 12:30 loromanas, há’u hahú filafali atividade enkontru “English Club” ne’ebé há’u estabelese hamutuk ho maluk estudante hosi Departamentu Inglês, UNTL nian, iha kampus UNTL. Ami analiza múzika “Imagine” hosi John Lennon nian. Klubu ne’e nia mehi maka hakarak de’it sai “lilin lolon oan ida iha nakukun laran”.
Hafoin tiha ida-ne’e há’u, Amor no Apai ba pasiar tasi-ibun, Arreia Branca. Apai toba dukur bainhira ami ba iha ne’eba iha tuku 2:40 hanesan ne’e. Ema barak.
Ha’u-nia programa mensál: “Anin Naniri” iha RTTL la’o di’ak tuir oráriu maka iha: hosi tuku 8 to’o 9 kalan. Tema ba fulan ida-ne’e há’u ko’alia kona-ba “pás”. Tuir loloos programa ne’e há’u prenxe iha loron 14-9, maibé tanba fallansu tékniku, ne’e duni foin horikalan maka bele realiza.
Tinan ualu ona há’u prenxe programa ne’e. Dala ruma rasik sinti no iha dúvida katak programa ne’e laiha impaktu buat ida ba ema barak.
Amor, há’u, Apai no ami-nia empregada, Ana ba Bekusi hasoru Tiu Padre ho Tiu Anas sira iha tuku 9:20 kalan. Ahi mate. Ami ko’alia kona-ba problema maka maluk sira iha Guda ne’eba enfrenta, ne’ebe iha relasaun ho disputa kona-ba baliza rai ho maluk sira hosi suku Molop…
Ama sira iha fali Suai ona. Sira to’o hosi Fohorem horikalan. Tuir planu, ohin maka sira sei mai liu Dili….]
*) Bainhira iha jestaun di’ak, buat hotu sei la’o di’ak iha ita-nia moris iha nível hotu-hotu. Ne’e “harga mati, yang tidak bisa ditawar-tawar”.
*) Ita sai nu’udar ema ipókritika ida bainhira ita dehan katak ita hadomi umanidade tomak maibé ita la hadomi ita-nia maun-alin, bin-alin rasik ne’ebé besik liu ho ita.
*) Mundu ne’ebé ohin loron ita moris ba ne’e sai rungu-ranga barak resin tiha ona. Di’ak liu ita keta ho ita-nia beikteen maka iha, halo mundu ne’e sai rungu-ranga aat liután.
***
Findesemana liubá há’u prenxe ho atividade ekstra ne’ebé relasiona ho arte no língua, no mós há’u tenta atu rileks maka barak.
Iha Sábadu, 27 Setembru, dadeer tuku 6:15 hanesan ne’e, há’u ho Amor hala’o ezersísiu fíziku, hodi la’o to’o ba Ponte Cais. Fila fali ami liuhosi tasi ibun. Halai—hala’o ezersísiu iha rai henek leten. Ezersísiu fíziku halo há’u sinti fresku. Sinti ba iha impaktu pozitivu ba iha há’u-nia kondisaun mentál.
Nune’e tiha, iha tuku 9 há’u ba iha Eskola Portugeza Balide hodi hala’o enkontru ho alunu sira no mós ho diretora eskola ne’e nian kona-ba atividade kulturál ne’ebé há’u sei hala’o iha ne’eba iha semestre ida-ne’e. Há’u sei orienta alunu sira iha grupu muzikál ne’ebé uza tambor ne’e, ho kbiit tomak mak há’u iha. Há’u hein katak ha’u sei iha entuziasmu liután hodi hala’o knaar ne’e iha tempu ikusmai. Alunu sira haksolok.
Há’u tenta, iha Sábadu no Domingu, atu halo hotu há’u-nia tempu hamutuk ho Apai. Nia gosta halimar, halo jestu oinoin bainhira nia rona múzika lian. Furak atu haree nia jestu hirak-ne’e. Apai sei ko’alia nabolok de’it maski nia oras ne’e besik halo tinan rua ona. Dalaruma há’u lakon pasiénsia tanba nia nakar. Ami rua Amor hanoin atu hatama nia ba eskola “play group” ne’ebé eskola internasionál maka organiza. Hodi nune’e nia sei bele iha oportunidade atu dezenvolve liután nia abilidade iha konvivénsia ho ema seluk, liu-liu ho labarak maluk sira.
Domingu horiseik tuku 12:30 loromanas, há’u hahú filafali atividade enkontru “English Club” ne’ebé há’u estabelese hamutuk ho maluk estudante hosi Departamentu Inglês, UNTL nian, iha kampus UNTL. Ami analiza múzika “Imagine” hosi John Lennon nian. Klubu ne’e nia mehi maka hakarak de’it sai “lilin lolon oan ida iha nakukun laran”.
Hafoin tiha ida-ne’e há’u, Amor no Apai ba pasiar tasi-ibun, Arreia Branca. Apai toba dukur bainhira ami ba iha ne’eba iha tuku 2:40 hanesan ne’e. Ema barak.
Ha’u-nia programa mensál: “Anin Naniri” iha RTTL la’o di’ak tuir oráriu maka iha: hosi tuku 8 to’o 9 kalan. Tema ba fulan ida-ne’e há’u ko’alia kona-ba “pás”. Tuir loloos programa ne’e há’u prenxe iha loron 14-9, maibé tanba fallansu tékniku, ne’e duni foin horikalan maka bele realiza.
Tinan ualu ona há’u prenxe programa ne’e. Dala ruma rasik sinti no iha dúvida katak programa ne’e laiha impaktu buat ida ba ema barak.
Amor, há’u, Apai no ami-nia empregada, Ana ba Bekusi hasoru Tiu Padre ho Tiu Anas sira iha tuku 9:20 kalan. Ahi mate. Ami ko’alia kona-ba problema maka maluk sira iha Guda ne’eba enfrenta, ne’ebe iha relasaun ho disputa kona-ba baliza rai ho maluk sira hosi suku Molop…
Ama sira iha fali Suai ona. Sira to’o hosi Fohorem horikalan. Tuir planu, ohin maka sira sei mai liu Dili….]
*) Bainhira iha jestaun di’ak, buat hotu sei la’o di’ak iha ita-nia moris iha nível hotu-hotu. Ne’e “harga mati, yang tidak bisa ditawar-tawar”.
*) Ita sai nu’udar ema ipókritika ida bainhira ita dehan katak ita hadomi umanidade tomak maibé ita la hadomi ita-nia maun-alin, bin-alin rasik ne’ebé besik liu ho ita.
*) Mundu ne’ebé ohin loron ita moris ba ne’e sai rungu-ranga barak resin tiha ona. Di’ak liu ita keta ho ita-nia beikteen maka iha, halo mundu ne’e sai rungu-ranga aat liután.
***
Friday, September 26, 2008
AFORISMA DIARIA [26-9-2008]
[Oras ne’e tuku 4 lorokraik resin ona. Há’u hato’o de’it servisu interpretasaun ba konferénsia imprensa ida iha eskritóriu, ohin dadeer. Kondisaun fíziku há’u-nian ladun di’ak. Moras estómagu ataka há’u kuaze semana ida ona. Ohin dadeer molok mai servisu, há’u sinti laran beik loos… Ah, ha’u la hatene bainhira maka moras estómagu ne’e bele di’ak. Kondisaun ida-ne’e kuaze hanesan iha tinan tolu liubá..
Furak atu hatene hosi SMS ohin loromanas hosi alin Mundu nian katak oras ne’e nia iha ona Lombok, bá férias.. ]
*) Lia loos ita subar la hetan. Lia loos sempre tuu nafatin ita. Lia loos buka bebeik dalan atu haktuir nia lala’ok sira. Lia loos hanesan mós foho volkániku. Sedu ka tarde, lia loos sei rebenta.
Furak atu hatene hosi SMS ohin loromanas hosi alin Mundu nian katak oras ne’e nia iha ona Lombok, bá férias.. ]
*) Lia loos ita subar la hetan. Lia loos sempre tuu nafatin ita. Lia loos buka bebeik dalan atu haktuir nia lala’ok sira. Lia loos hanesan mós foho volkániku. Sedu ka tarde, lia loos sei rebenta.
Thursday, September 25, 2008
AFORISMA DIARIA [25-9-2008]
[ Tuku 7:21 kalan ona. Ha’u sei iha hela nafatin eskritóriu. Ha’u sei hakarak uza ha’u-nia tempu maka iha ne’e hodi hakerek nota ba ha’u-nia blog Tetun nian. Agora há’u bele atualiza ona há’u-nia blog sira iha eskritóriu depoisde hetan dalan horiseik atu hala’o buat ne’e hosi maluk durubasa ida hosi Laclubar, ne’eb’e uluk ami eskola hamutuk iha SMP Manatuto.
Há’u hala’o servisu hanesan baibain. Há’u tenta atu kontinua hodi mantein beibeik há’u-nia profesionalizmu iha nivel ne’ebé aas, ho kbiit tomak maka há’u iha. La’ós buat ida maka f’ásil, konserteza. Sai durubasa no tradutór iha ninia dezafiu rasik maka barak, hanesan mós profisaun sira seluk. Tinan neen ona há’u hala’o knaar hanesan durubasa/tradutór. Dala ruma ha’u sinti katak ha’u la avansa ba oin, maibé sinti ba há’u la’o, no dulas hela de’it iha fatin……]
*) Ita-nia sa’ude—tantu saúde fíziku no mentál nu’udar osan mean. Karik ita la kuida ho didi’ak, ita mak sei leki, ita maka sei lakon. Valór moris sá maka iha teni, karik ita iha sasan lubuk, ita iha osan barak maibé ita mukit iha saúde?
*) Ita presiza haraik an iha aspetu hotu-hotu, hodi nune’e ita sei loke ita-nia neon ho fuan atu aprende, no aprende buat barak liután iha ita-nia viajen moris ida-ne’e. Dala barak ona maka ema dehan ho liafuan klásiku katak, “hetok ita aprende buat barak, hetok ita sinti ita seidauk aprende buat ida.”
***
Há’u hala’o servisu hanesan baibain. Há’u tenta atu kontinua hodi mantein beibeik há’u-nia profesionalizmu iha nivel ne’ebé aas, ho kbiit tomak maka há’u iha. La’ós buat ida maka f’ásil, konserteza. Sai durubasa no tradutór iha ninia dezafiu rasik maka barak, hanesan mós profisaun sira seluk. Tinan neen ona há’u hala’o knaar hanesan durubasa/tradutór. Dala ruma ha’u sinti katak ha’u la avansa ba oin, maibé sinti ba há’u la’o, no dulas hela de’it iha fatin……]
*) Ita-nia sa’ude—tantu saúde fíziku no mentál nu’udar osan mean. Karik ita la kuida ho didi’ak, ita mak sei leki, ita maka sei lakon. Valór moris sá maka iha teni, karik ita iha sasan lubuk, ita iha osan barak maibé ita mukit iha saúde?
*) Ita presiza haraik an iha aspetu hotu-hotu, hodi nune’e ita sei loke ita-nia neon ho fuan atu aprende, no aprende buat barak liután iha ita-nia viajen moris ida-ne’e. Dala barak ona maka ema dehan ho liafuan klásiku katak, “hetok ita aprende buat barak, hetok ita sinti ita seidauk aprende buat ida.”
***
ESPRESAUN POETIKA VI
DILI LORI NIA KRÚS TODAN
Dili monu baku fila, taka rabat, dala ida tan, ba rai rahun leten
Dili hariis ho kosar metan
Dili hariis ho raan matak
Dili la lakon nia fiar
Dili la lakon nia esperansa
Dili lori rasik nia krús todan, hakat ho kbiit tomak, hasoru roman nabilan
--
Setembru 2008
Dili monu baku fila, taka rabat, dala ida tan, ba rai rahun leten
Dili hariis ho kosar metan
Dili hariis ho raan matak
Dili la lakon nia fiar
Dili la lakon nia esperansa
Dili lori rasik nia krús todan, hakat ho kbiit tomak, hasoru roman nabilan
--
Setembru 2008
Wednesday, September 24, 2008
AFORISMA DIARIA [24-9-2008]
Fatuhada, 24 Setembru 2008
[Tuku 6:55 dadeer.Roda moris nian kontinua dulas.Ha’u la’o tuir roda moris nian, ho kbiit no vontade mak ha’u iha... Viajen moris nian nakonu ho zig-zag. Nakonu ho ‘tun-foho, sa’e foho’. Nakonu ho metan no mutin.Ita presiza iha estamina forte atu hala’o viajen naruk ida-ne’e...Dala ruma, ita hamrik, ita sama rai, ita sinti namlele..Hanesan ema, ita iha frakeza, ita iha kbiit. Ne’e realidade....Viajen naruk moris nian kontinua hein hela ita atu hala’o ita ida-idak nia knaar..
Saida maka ha’u halo tiha ona ba moris? Pergunta ida-ne’e kontinua mosu. Hetok ha’u halo, hetok ha’u sinti ha’u seidauk halo buat barak. Ha’u sinti mamuk nafatin.
Fulan ida-ne’e, tinan ida-ne’e, Papa halo tinan 4, fulan 9 la’o hela mundu ida-ne’e, no hakat ba mundu seluk. Ama sira de’it maka ba tau aifunan. Hanesan omenajen ida ba nia, ha’u oferese liafuan sira tuirmai:
IN MEMORIAM PAPA SEBASTIÃO/papa ita-nia hun/papa ita-nia abut/ita nu’udar sanak/ita nu’udar dikin/sei la buras/ wainhira abut no hun la hetan fui bee malirin//[6:53:30 AM, 11-9-2008]
Mama mós tinan ida-ne’e halo tinan 67. Mama ferik tan ona. Ah, Mãe, ami oan sira somente halo ama ulun fatuk moras tan de’it, no laran maka moras de’it ho ami ida-idak nia hahalok mak la tuir dalan!! Sá favór maka ami oan sira selu ona ba Mãe? Mama nia domin mai ami oan sira ne’e nu’udar domin ida ne’ebé rohan laek. Hanesan ema ida, mama sei labele nega katak nia sei susar atu la sinti laran kanek, bainhira ami oan sira halo nia laran susar.
Mama bá Fohorem iha loron 18-9,halo lia iha Amsarani nia kabeen nia uma lisan.Horikalan nia telefone ha’u katak Domingu, 28-9 maka nia sei filafali mai Dili ho nia karreta Panther besi tua....]
*) Nu’udar buat ida maka estrañu no triste, karik rai soberanu ida, rai ida-ne’ebé hetan tiha ona nia ukun an liuhosi funu naruk ida-ne’ebé nakonu ho susar no terus, nia ema sira sai fali bainaka iha sira-nia rai laran, bainhira ema rai liur maka mai, no sai fali hanesan na’in rasik ba rai ida-ne’e, no sira maka domina tomak.
*) Dame sei laiha, no buras iha mundu karik ita ema ida-idak la buka kuda, no hamatak iha ita-nia fuan ho neon.
*) Afinál, ukun an la’ós buat ida maka kaman.
*) Buat hotu iha mundu ezije ekilíbru. Bainhira lakon ona buat ne’e, rungu-ranga maka sei mosu.
*) Istória ita ema nian repete no repete ba beibeik. Ita aprende buat barak ona?
*) Karik laiha planu estratéjiku ba moris iha mundu modernu, ita sei lakon iha kompetisaun tomak. Ita maka sei sai leki, no ita maka sei basa ita-nia reen toos mós, buat hotu liu ona.
*) Leno bebeik ó-nia an! Hodi nune’e ó sei bele hatene sé loos maka ó.
*) Hamanasa ba iha loron ohin! Maibé rai hela ó-nia hamnasa ba loron aban nian mós!
***
[Tuku 6:55 dadeer.Roda moris nian kontinua dulas.Ha’u la’o tuir roda moris nian, ho kbiit no vontade mak ha’u iha... Viajen moris nian nakonu ho zig-zag. Nakonu ho ‘tun-foho, sa’e foho’. Nakonu ho metan no mutin.Ita presiza iha estamina forte atu hala’o viajen naruk ida-ne’e...Dala ruma, ita hamrik, ita sama rai, ita sinti namlele..Hanesan ema, ita iha frakeza, ita iha kbiit. Ne’e realidade....Viajen naruk moris nian kontinua hein hela ita atu hala’o ita ida-idak nia knaar..
Saida maka ha’u halo tiha ona ba moris? Pergunta ida-ne’e kontinua mosu. Hetok ha’u halo, hetok ha’u sinti ha’u seidauk halo buat barak. Ha’u sinti mamuk nafatin.
Fulan ida-ne’e, tinan ida-ne’e, Papa halo tinan 4, fulan 9 la’o hela mundu ida-ne’e, no hakat ba mundu seluk. Ama sira de’it maka ba tau aifunan. Hanesan omenajen ida ba nia, ha’u oferese liafuan sira tuirmai:
IN MEMORIAM PAPA SEBASTIÃO/papa ita-nia hun/papa ita-nia abut/ita nu’udar sanak/ita nu’udar dikin/sei la buras/ wainhira abut no hun la hetan fui bee malirin//[6:53:30 AM, 11-9-2008]
Mama mós tinan ida-ne’e halo tinan 67. Mama ferik tan ona. Ah, Mãe, ami oan sira somente halo ama ulun fatuk moras tan de’it, no laran maka moras de’it ho ami ida-idak nia hahalok mak la tuir dalan!! Sá favór maka ami oan sira selu ona ba Mãe? Mama nia domin mai ami oan sira ne’e nu’udar domin ida ne’ebé rohan laek. Hanesan ema ida, mama sei labele nega katak nia sei susar atu la sinti laran kanek, bainhira ami oan sira halo nia laran susar.
Mama bá Fohorem iha loron 18-9,halo lia iha Amsarani nia kabeen nia uma lisan.Horikalan nia telefone ha’u katak Domingu, 28-9 maka nia sei filafali mai Dili ho nia karreta Panther besi tua....]
*) Nu’udar buat ida maka estrañu no triste, karik rai soberanu ida, rai ida-ne’ebé hetan tiha ona nia ukun an liuhosi funu naruk ida-ne’ebé nakonu ho susar no terus, nia ema sira sai fali bainaka iha sira-nia rai laran, bainhira ema rai liur maka mai, no sai fali hanesan na’in rasik ba rai ida-ne’e, no sira maka domina tomak.
*) Dame sei laiha, no buras iha mundu karik ita ema ida-idak la buka kuda, no hamatak iha ita-nia fuan ho neon.
*) Afinál, ukun an la’ós buat ida maka kaman.
*) Buat hotu iha mundu ezije ekilíbru. Bainhira lakon ona buat ne’e, rungu-ranga maka sei mosu.
*) Istória ita ema nian repete no repete ba beibeik. Ita aprende buat barak ona?
*) Karik laiha planu estratéjiku ba moris iha mundu modernu, ita sei lakon iha kompetisaun tomak. Ita maka sei sai leki, no ita maka sei basa ita-nia reen toos mós, buat hotu liu ona.
*) Leno bebeik ó-nia an! Hodi nune’e ó sei bele hatene sé loos maka ó.
*) Hamanasa ba iha loron ohin! Maibé rai hela ó-nia hamnasa ba loron aban nian mós!
***
Sunday, September 7, 2008
AFORISMA DIARIA [7-9-2008]
Fatuhada, 7 Setembru 2008
[Fulan Setembru hahú ona mós, ha’u seida’uk sai nafatin hosi tahu laran. Ha’u sinti ha’u sei la’o hela iha nakukun. Ha’u sei la’o hela iha rai maran ‘falta motivasaun’ nian... Ha’u preokupa oituan, keta halo buat ne’e bele afeta liután ba ha’u-nia sa’ude fíziku. Ah,biar halo nusa mós, ha’u tenke prontu atu tula iha ha’u-nia kabas se karik ida-ne’e nu’udar krús todan ida duni, ne’ebé mosu iha ha’u-nia moris laran tomak. Ha’u prontu atu tama iha nakukun, dulas an tomak iha tahu laran, no la’o ba hetan naroman. Na’i, ha’u monu, no monu dala ida tan...Keta baruk atu hi’it ha’u ata sai hosi tahu laran, no nakukun. Tuku 4:32 lokraik ona. Ha’u tuur iha varanda uma Fatuhada bainhira ha’u hakerek dadaun liña hirak ne’e. Iha ai kale leten mak la dook hosi uma, ha’u rona lakateu boot halo lian. Nu’udar orkestra. Apai ho Amor halimar iha uma oin. Apai no Amor nia prezensa sai nu’udar terapia....Anin huu, dulas aitahan ai-kaixote....Loromatan naroman.....Karreta para uma oin....]
*) Lei karma kontinua aplikavel iha ita-nia moris bainhira mundu kabuar ne’e sei dulas hela, hale’u loromatan.
*) Ha’u bele bosok ema barak—subar tun, subar sa’e buat barak ka oituan, maibé ha’u labele bosok ha’u-nia an rasik, matebian, uma lulik no Maromak.
[Fulan Setembru hahú ona mós, ha’u seida’uk sai nafatin hosi tahu laran. Ha’u sinti ha’u sei la’o hela iha nakukun. Ha’u sei la’o hela iha rai maran ‘falta motivasaun’ nian... Ha’u preokupa oituan, keta halo buat ne’e bele afeta liután ba ha’u-nia sa’ude fíziku. Ah,biar halo nusa mós, ha’u tenke prontu atu tula iha ha’u-nia kabas se karik ida-ne’e nu’udar krús todan ida duni, ne’ebé mosu iha ha’u-nia moris laran tomak. Ha’u prontu atu tama iha nakukun, dulas an tomak iha tahu laran, no la’o ba hetan naroman. Na’i, ha’u monu, no monu dala ida tan...Keta baruk atu hi’it ha’u ata sai hosi tahu laran, no nakukun. Tuku 4:32 lokraik ona. Ha’u tuur iha varanda uma Fatuhada bainhira ha’u hakerek dadaun liña hirak ne’e. Iha ai kale leten mak la dook hosi uma, ha’u rona lakateu boot halo lian. Nu’udar orkestra. Apai ho Amor halimar iha uma oin. Apai no Amor nia prezensa sai nu’udar terapia....Anin huu, dulas aitahan ai-kaixote....Loromatan naroman.....Karreta para uma oin....]
*) Lei karma kontinua aplikavel iha ita-nia moris bainhira mundu kabuar ne’e sei dulas hela, hale’u loromatan.
*) Ha’u bele bosok ema barak—subar tun, subar sa’e buat barak ka oituan, maibé ha’u labele bosok ha’u-nia an rasik, matebian, uma lulik no Maromak.
Sunday, August 31, 2008
ESPRESAUN POETIKA V
KNANANUK DAME NIAN
Knananuk dame nian
ha’u haklaken ba ó atu rona,
lahó pra-kondisaun buat ida
Maibé, ó sei dada an, ó sei la liga boi
To’o bainhira loos maka ha’u sei hein?
--
2008
MATAN-BEEN MOHU
Matan-been mós mohu. Tanis hotu ona. Oras to’o, ita hadeer, hamrik no hakat fila fali.
--
2008
JUSTISA NO LIA-LOOS HANESAN AITARAK
Justisa no lia-loos, ne’ebé la haklaken
hanesan aitarak oan ida
Tuu beibeik ita
Ita tuur la hakmatek
Ita-nia laran sempre tuku-tuku
--
2008
Knananuk dame nian
ha’u haklaken ba ó atu rona,
lahó pra-kondisaun buat ida
Maibé, ó sei dada an, ó sei la liga boi
To’o bainhira loos maka ha’u sei hein?
--
2008
MATAN-BEEN MOHU
Matan-been mós mohu. Tanis hotu ona. Oras to’o, ita hadeer, hamrik no hakat fila fali.
--
2008
JUSTISA NO LIA-LOOS HANESAN AITARAK
Justisa no lia-loos, ne’ebé la haklaken
hanesan aitarak oan ida
Tuu beibeik ita
Ita tuur la hakmatek
Ita-nia laran sempre tuku-tuku
--
2008
AFORISMA DIARIA [31-8-2008]
[ Ohin fulan Agostu tama ona iha nia rohan. Ah, saida maka ha’u halo tiha ona durante fulan ida-ne’e nia laran? Ha’u sinti ha’u seidauk halo buat ida maka iha valór boot iha viajen moris ida-ne’e.
Besik fulan ida ona, hahú iha loron 3, fulan-Agostu, ha’u sei luku an nafatin iha tahu laran depresaun nian. Susar tebes atu dada an sai hosi ambiente ida-ne’e. Motivasaun atu hala’o buat barak iha moris loron-loron nian, kuaze laiha. Bainhira loos maka ha’u sei kore an hosi buat ne’e?..
Bainhira ha’u hakerek dadaun fraze oan hirak ne’e, ha’u tuur besik ha’u-nia oan mane mesak, Habas maka oras ne’e toba dukur hela iha kulsaun leten, iha sala família nian. Furak atu haree nia toba, goza-nia tempu. Nia brinkedu sira namlear iha televizaun oin..Nia ohin sobu namlekar, no husik rungu-ranga.. Ah, se karik nia hatene saida loos maka oras ne’e ha’u sinti, no hanoin kona-ba moris. Durante ne’e ha’u husu ba ha’u-nia an, ha’u sei bele akompaña nia moris to’o nia boot sai mane klosan ida? ...]
*) Dala barak ita moris iha drama bosok nia laran. La hatene atu to’o bainhira maka drama ida-ne’e sei ramata? Sedu ka tarde, drama bosok nian ema seluk sei hatene. Kuandu ema hatene ona, ita-nia oin sei sai loos hanesan ‘asu han tee’. Konserteza, morin sira maka durante ne’e iha, sei semo lakon hotu.
*) Keta baruk atu fahe ó-nia matenek ba maluk sira seluk hanesan bukae oan ruma ne’ebé ó lori iha ó-nia kohe durante viajen moris ida-ne’e.
*) Hetok ha’u hakerek buat barak, hetok ha’u sinti katak ha’u seidauk hakerek buat ida. Ha’u sinti mamuk hela iha ha’u-nia laran. No iha buat barak tan maka ha’u presiza atu hakerek, no fahe ba maluk sira.
Besik fulan ida ona, hahú iha loron 3, fulan-Agostu, ha’u sei luku an nafatin iha tahu laran depresaun nian. Susar tebes atu dada an sai hosi ambiente ida-ne’e. Motivasaun atu hala’o buat barak iha moris loron-loron nian, kuaze laiha. Bainhira loos maka ha’u sei kore an hosi buat ne’e?..
Bainhira ha’u hakerek dadaun fraze oan hirak ne’e, ha’u tuur besik ha’u-nia oan mane mesak, Habas maka oras ne’e toba dukur hela iha kulsaun leten, iha sala família nian. Furak atu haree nia toba, goza-nia tempu. Nia brinkedu sira namlear iha televizaun oin..Nia ohin sobu namlekar, no husik rungu-ranga.. Ah, se karik nia hatene saida loos maka oras ne’e ha’u sinti, no hanoin kona-ba moris. Durante ne’e ha’u husu ba ha’u-nia an, ha’u sei bele akompaña nia moris to’o nia boot sai mane klosan ida? ...]
*) Dala barak ita moris iha drama bosok nia laran. La hatene atu to’o bainhira maka drama ida-ne’e sei ramata? Sedu ka tarde, drama bosok nian ema seluk sei hatene. Kuandu ema hatene ona, ita-nia oin sei sai loos hanesan ‘asu han tee’. Konserteza, morin sira maka durante ne’e iha, sei semo lakon hotu.
*) Keta baruk atu fahe ó-nia matenek ba maluk sira seluk hanesan bukae oan ruma ne’ebé ó lori iha ó-nia kohe durante viajen moris ida-ne’e.
*) Hetok ha’u hakerek buat barak, hetok ha’u sinti katak ha’u seidauk hakerek buat ida. Ha’u sinti mamuk hela iha ha’u-nia laran. No iha buat barak tan maka ha’u presiza atu hakerek, no fahe ba maluk sira.
Friday, August 8, 2008
ESPRESAUN POETIKA IV
IHA PALÁSIU GOVERNU NIA OIN
Iha-ne’e, uluk, ami hamrik, hasa’e ita-nia bandeira
Iha-ne’e, uluk, ami hamrik, hananu ita-nia inu
Iha ne’e, ohin, ita hamrik,
hakruuk ba sira ne’ebé lakon
Iha-ne’e, ohin, ita hamrik,
promete, hatutan sira-nia mehi
--
Agostu 2008
DOM BOAVENTURA
Surik nia losu, surik nia foti aas,
ain nia tuba metin
Ita mós tebe, ita mós bidu,
ita mós haklalak,
“keta sama ami neon, keta bobar ami fuan, keta sobu ami lisan!”
---
Agostu 2008
IHA FOTOGRAFIA BOOT NICOLAU LOBATO NIAN IDA NIA OIN
(versaun badak)
“Tetaplah bersinar meski setiap kali kita tesungkur”
NELSON MANDELA
Ba rai lulik ida-ne’e, ba rai kmanek ida-ne’e, nia fó nia fuan, nia fó nia aten, nia fó nia neon
Nia--ita-nia mestre,
nia—ita-nia mata-dalan,
hatudu naroman.
La’o no husik hela ita,
ho otas nurak,
La’o no rai hela ba ita,
liafuan murak:
“A nossa victória é a questão do tempo!”
--
Agostu 2008
ITA-NIA OAN, ITA-NIA JERASAUN
Ita rua hamutuk, hamosu matan-fulun
Ita rua hamutuk, hamosu tee-rohan
Ita rua hamutuk, haklaken knananuk domin
---
Jullu 2008
Thursday, August 7, 2008
ESPRESAUN POETIKA III
IHA FOTOGRAFIA BOOT NICOLAU LOBATO NIAN IDA NIA OIN
“Tetaplah bersinar meski setiap kali kita tesungkur”
NELSON MANDELA
Ba rai lulik ida-ne’e, ba rai kmanek ida-ne’e,
nia fó tiha ona nia fuan, nia fó tiha ona nia aten,
nia fó tiha ona nia neon.
Nia--ita-nia belun
Nia--ita-nia oan
Nia--ita-nia maun
Nia--ita-nia alin
Nia--ita-nia tiun
Nia--ita-nia sobriñu
Nia--ita-nia avó
Nia--ita-nia nai-ulun
Nia--ita-nia mestre
Nia—ita-nia mata-dalan,
hatudu naroman.
La’o no husik hela ita,
ho otas nurak,
La’o no rai hela ba ita,
liafuan murak:
“A nossa victória é a questão do tempo!”
--
Agostu 2008
RAAN MÓS NAKFAKAR, RAAN MÓS NALIHU
Ita sadik malu, ita soran malu, ita tata malu
Ita dada kulatra, ita tiru malu, ita oho malu
Raan mós nakfakar, raan mós nalihu
Rai, tasi no lalehan laran taridu
Matan been mós suli, suli la maran
Hosi kalan ba loron, hosi loron ba kalan
--
Jullu 2008
DIÁLOGU IDA IHA TINAN KLARAN
(Reflesaun Dadeersan nian)
Na’i, ha’u nu’udar de’it lápis oan ida, ne’ebé Ita-Boot book hodi hakerek Ita-Boot nia hanoin no sentimentu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it flauta lolon oan ida, ne’ebé Ita-Boot huu hodi hamosu knananuk lalehan nian ne’ebé melodiozu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it gitara ida, ne’ebé Ita-Boot fekit hodi haklaken lian sira, ne’ebé fanun klamar sira mak toba dukur namanas,
Na’i, ha’u nu’udar de’it pianu ida, ne’ebé Ita-Boot toka nia lolon sira, no ha’u fó sai lian sira ne’ebé aas iha kalan nakukun no hakmatek,
Na’i, ho liafuan badak, ha’u hakarak hatete katak, fó lisensa mai ha’u atu empresta liafuan Santu Fransisku Asisi nian,
“Halo ha’u-ata sai nu’udar instrumentru dame!”
iha mundu rai klaran
ne’ebé luan ida-ne’e
Na’i, ha’u hakarak halo tuir, no kumpri bebeik Ita-Boot nia hakarak
iha rai no iha lalehan.
Amen.
--
Juñu 2008
“Tetaplah bersinar meski setiap kali kita tesungkur”
NELSON MANDELA
Ba rai lulik ida-ne’e, ba rai kmanek ida-ne’e,
nia fó tiha ona nia fuan, nia fó tiha ona nia aten,
nia fó tiha ona nia neon.
Nia--ita-nia belun
Nia--ita-nia oan
Nia--ita-nia maun
Nia--ita-nia alin
Nia--ita-nia tiun
Nia--ita-nia sobriñu
Nia--ita-nia avó
Nia--ita-nia nai-ulun
Nia--ita-nia mestre
Nia—ita-nia mata-dalan,
hatudu naroman.
La’o no husik hela ita,
ho otas nurak,
La’o no rai hela ba ita,
liafuan murak:
“A nossa victória é a questão do tempo!”
--
Agostu 2008
RAAN MÓS NAKFAKAR, RAAN MÓS NALIHU
Ita sadik malu, ita soran malu, ita tata malu
Ita dada kulatra, ita tiru malu, ita oho malu
Raan mós nakfakar, raan mós nalihu
Rai, tasi no lalehan laran taridu
Matan been mós suli, suli la maran
Hosi kalan ba loron, hosi loron ba kalan
--
Jullu 2008
DIÁLOGU IDA IHA TINAN KLARAN
(Reflesaun Dadeersan nian)
Na’i, ha’u nu’udar de’it lápis oan ida, ne’ebé Ita-Boot book hodi hakerek Ita-Boot nia hanoin no sentimentu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it flauta lolon oan ida, ne’ebé Ita-Boot huu hodi hamosu knananuk lalehan nian ne’ebé melodiozu,
Na’i, ha’u nu’udar de’it gitara ida, ne’ebé Ita-Boot fekit hodi haklaken lian sira, ne’ebé fanun klamar sira mak toba dukur namanas,
Na’i, ha’u nu’udar de’it pianu ida, ne’ebé Ita-Boot toka nia lolon sira, no ha’u fó sai lian sira ne’ebé aas iha kalan nakukun no hakmatek,
Na’i, ho liafuan badak, ha’u hakarak hatete katak, fó lisensa mai ha’u atu empresta liafuan Santu Fransisku Asisi nian,
“Halo ha’u-ata sai nu’udar instrumentru dame!”
iha mundu rai klaran
ne’ebé luan ida-ne’e
Na’i, ha’u hakarak halo tuir, no kumpri bebeik Ita-Boot nia hakarak
iha rai no iha lalehan.
Amen.
--
Juñu 2008
Saturday, August 2, 2008
ESPRESAUN POETIKA II
TIMORESE SPIRITUALITY
Maromak, matebian
no uma lulik: fatuk lalian tolu
hatuur iha fehan matak rai Lafaek nian.
Ha’u hatuur ha’u-nia fiar
iha fatuk lalian tolu nia leten.
Ha’u sei la nakadoko,
Ha’u sei la riba,
Ha’u sei la naran monu arbiru.
--
2008
DILI TANIS, DILI HAMANASA
Dili sai tiha ona testemuña ba ema mate lubuk
Dili sai tiha ona testemuña ba ema moris lubuk
Dili hakru’uk
Dili nonok
Dili hakat ho laran tanis
Dili foti oin
Dili hamanasa
Dili hakat ho laran haksolok
hasoru loron aban, ne’ebé sei nakonu ho nia mutin no metan
--
2008
ITA MAK SEI LEKI, ITA MAK SEI LAKON
Tasi, ita-nia belun
Rai-maran, ita-nia belun
Ai-laran tuan, ita-nia belun
Fatuk-laran, ita-nia belun
Dolak oan, ita-nia belun
Mota oan sira, ita-nia belun
Lelehan, ita-nia belun
Balada sira, ita-nia belun
Ita keta halo kanek
Ita keta halo rahun
Ita keta sobu namkari
Bainhira hakenek, bainhira harahun, bainhira sobu namkari,
ita mak sei leki, ita mak sei lakon
---
2008
AISAR KESAK LUBUN ITA FUTU HAMUTUK, FOER KALA ITA SEI DASA
Aisar kesak lubun namlekar iha ita-nia knua
Aisar kesak lubun hein hela ita hotu atu futu
Aisar kesak lubun ita futu hamutuk, foer ita kala sei dasa
Aisar kesak lubun ita futu hamutuk, asu ida sei la hatenu, aisar kesak lubun ita bobar halo metin, asu ida sei la baku nia ikun
--
2008
Maromak, matebian
no uma lulik: fatuk lalian tolu
hatuur iha fehan matak rai Lafaek nian.
Ha’u hatuur ha’u-nia fiar
iha fatuk lalian tolu nia leten.
Ha’u sei la nakadoko,
Ha’u sei la riba,
Ha’u sei la naran monu arbiru.
--
2008
DILI TANIS, DILI HAMANASA
Dili sai tiha ona testemuña ba ema mate lubuk
Dili sai tiha ona testemuña ba ema moris lubuk
Dili hakru’uk
Dili nonok
Dili hakat ho laran tanis
Dili foti oin
Dili hamanasa
Dili hakat ho laran haksolok
hasoru loron aban, ne’ebé sei nakonu ho nia mutin no metan
--
2008
ITA MAK SEI LEKI, ITA MAK SEI LAKON
Tasi, ita-nia belun
Rai-maran, ita-nia belun
Ai-laran tuan, ita-nia belun
Fatuk-laran, ita-nia belun
Dolak oan, ita-nia belun
Mota oan sira, ita-nia belun
Lelehan, ita-nia belun
Balada sira, ita-nia belun
Ita keta halo kanek
Ita keta halo rahun
Ita keta sobu namkari
Bainhira hakenek, bainhira harahun, bainhira sobu namkari,
ita mak sei leki, ita mak sei lakon
---
2008
AISAR KESAK LUBUN ITA FUTU HAMUTUK, FOER KALA ITA SEI DASA
Aisar kesak lubun namlekar iha ita-nia knua
Aisar kesak lubun hein hela ita hotu atu futu
Aisar kesak lubun ita futu hamutuk, foer ita kala sei dasa
Aisar kesak lubun ita futu hamutuk, asu ida sei la hatenu, aisar kesak lubun ita bobar halo metin, asu ida sei la baku nia ikun
--
2008
ESPRESAUN POETIKA I
1. KO’ALIA LIA DOMIN
Lia domin hakat liu rai keta
Lia domin: nu’udar funu ida hasoru “status-quo”
Bainhira ko’alia lia domin, la presiza tan ona durubasa sira.
---
2006-2008
2.LIAFUAN SIRA IHA LIRAS
Liafuan sira iha liras
Liafuan sira semo, hale’u mundu rai klaran
Liafuan sira lakohi ema futu
Liafuan sira lakohi ema sulan
---
2007
3.LÁGRIMAS DO AVÔ CROCÓDILO
Ha’u-nia laran dodok
Ha’u-nia laran taridu
Ha’u-nia laran susar
Ha’u-nia laran kanek
Dodok
Taridu
Susar
Kanek
La halimar
Haree imi oan sira, beioan sira han malu, tata malu la hotu de’it
Ha’u-nia matan been suli,
Sei suli hanesan mota oan ida iha tinan bai-loro,
Bainhira imi la hakat atu buka malu fali, fó liman ba malu
Hodi hakotu lia sakat maka bobar metin imi neon,
kesi metin imi laran
---
2008
4.TURUK NETIK Ó-NIA BEE MURAK
(Meditasaun Loro Makas nian)
Na’i, ha’u ata hamrok
Na’i, ha’u ata hamlaha
Ha’u ata liman ain kole, la’o labele
Turuk netik Ó-nia bee murak ba ha’u klamar no isin
Hamutuk ho Na’i, ha’u sei la sidi
Hamutuk ho Na’i, ha’u sei la monu
---
2008
5. *) BERGURU PADA ANAK
Labarik sira, ita-nia matan-fulun
Labarik sira, ita-nia tilun-tahan
Labarik sira, ita-nia tee-rohan
Labarik sira, ita-nia raan kafuak
Labarik sira, ita-nia liman-ain
Labarik sira, sai sasin moris,
hatutan ita-nia lisan,
husi hun to’o rohan
Labarik sira, ita-nia eskolante
Labarik sira, ita-nia mestre
---
2008
*) Títulu poezia ne’e mai hosi títulu livru ida-ne’ebé hakerek ho lia-indonézia, katak “APRENDE HOSI LABARIK SIRA”.
Lia domin hakat liu rai keta
Lia domin: nu’udar funu ida hasoru “status-quo”
Bainhira ko’alia lia domin, la presiza tan ona durubasa sira.
---
2006-2008
2.LIAFUAN SIRA IHA LIRAS
Liafuan sira iha liras
Liafuan sira semo, hale’u mundu rai klaran
Liafuan sira lakohi ema futu
Liafuan sira lakohi ema sulan
---
2007
3.LÁGRIMAS DO AVÔ CROCÓDILO
Ha’u-nia laran dodok
Ha’u-nia laran taridu
Ha’u-nia laran susar
Ha’u-nia laran kanek
Dodok
Taridu
Susar
Kanek
La halimar
Haree imi oan sira, beioan sira han malu, tata malu la hotu de’it
Ha’u-nia matan been suli,
Sei suli hanesan mota oan ida iha tinan bai-loro,
Bainhira imi la hakat atu buka malu fali, fó liman ba malu
Hodi hakotu lia sakat maka bobar metin imi neon,
kesi metin imi laran
---
2008
4.TURUK NETIK Ó-NIA BEE MURAK
(Meditasaun Loro Makas nian)
Na’i, ha’u ata hamrok
Na’i, ha’u ata hamlaha
Ha’u ata liman ain kole, la’o labele
Turuk netik Ó-nia bee murak ba ha’u klamar no isin
Hamutuk ho Na’i, ha’u sei la sidi
Hamutuk ho Na’i, ha’u sei la monu
---
2008
5. *) BERGURU PADA ANAK
Labarik sira, ita-nia matan-fulun
Labarik sira, ita-nia tilun-tahan
Labarik sira, ita-nia tee-rohan
Labarik sira, ita-nia raan kafuak
Labarik sira, ita-nia liman-ain
Labarik sira, sai sasin moris,
hatutan ita-nia lisan,
husi hun to’o rohan
Labarik sira, ita-nia eskolante
Labarik sira, ita-nia mestre
---
2008
*) Títulu poezia ne’e mai hosi títulu livru ida-ne’ebé hakerek ho lia-indonézia, katak “APRENDE HOSI LABARIK SIRA”.
AFORISMA DIARIA [02-08-2008]
1-8-2008
[Tuku 11:12 PM. Apai ho Amor toba kleur ona. Sala vizita no sala família nian ne’ebé oras ne’e ha’u uza dadaun hodi halo reflesaun ida-ne’e, hetan akompañamentu muzikál ho melodia sira Mozart nian ne’ebé furak.
Kalan ida-ne’e mós, maisumenus iha tuku 9:40 PM, kantór balada, Ebiet G.Ade nia múzika “Taubat” konvida tebes ha’u atu luku klean iha tasi laran reflesaun nian kona-ba hahalok metan ita ema nian sira durante iha tinan barak. Ha’u laran dodok. Ha’u laran tanis. Ha’u laran taridu. Ah, bainhira mundu tomak fila hotu ona kotuk ba ita tanba de’it ita-nia hahalok kleuk, sé tan mak ita bele sei konfia, se la’ós Maromak? Ho Nia kbiit tomak, Nia simu ita, ho Nia kbiit domin rohan laek, nia hamaus ita klamar.
Tanba kole tebes, ne’e duni ha’u la konsege buka atu halo avaliasaun profunda horikalan hanesan esforsu boot ida atu hodi taka alias termina atividade sira tomak iha fulan Jullu nia laran. Yes, the spirit is willing but the flesh is weak. What else can I do?
Horiseik ha’u hetan kna’ar hodi ba halo servisu durubasa nian iha Sorumutu Nasionál kona-ba Desentralizasaun, ne’ebé Governu rasik mak organiza hamutuk ho UNDP iha Edifisiu foun M NE iha Pantai Kelapa ne’ebá. Hasoru maluk Sidonio iha servisu ne’e. Ha’u apresia tebes nia servisu ne’ebé profesionál.
Ohin dadeer ha’u akompaña ha’u-nia Xefe VRESJ ba halo inagurasaun ba Parke Nasionál TL nian, Nino Konis Santana iha Mehara, Tutuala, Lospalos. Ha’u ba ho maluk jornalista sira, sae’ elikópteru. Viajen ba ne’e kleur oituan, tanba ami sei semo ba Baucau, Viqueque, Lospalos, no to’o ikus mak tuun iha Mehara. Ha’u-nia laran beik, atu muta sala-sala bainhira ami t’o iha Viqueque, no besik atu tama ona Lospalos. Seremonia inagurasaun ne’e hala’o ho prezensa maluk sira barak—tantu nasionál no internasionál sira. Ha’u impresionadu tebe-tebes bainhira foti matan hateke ba beleza Lagoa Ira Lalaru nian. Ami fila to’o iha Dili tuku 4:20 PM.
Ha’u hein katak iha fulan Agostu nia laran no iha fulan sira tuirmai, ha’u sei bele luku, no luku klean liután ho didi’ak iha reflesaun no asaun moris nian. ]
*) Na’i, Ita-Boot nia liafuan sira ne’ebé namlekar iha rai fehan sira mundu rai klaran nian, sai nu’udar ha’u-nia ai-han klamar. Ha’u sei folin laek, bainhira ha’u la han, ha’u sei kbiit laek, bainhira ha’u la hemu.
*) Na’i, ha’u la husu buat barak. Ha’u hakarak de’it atu kontinua sai lilin lolon ida, ne’ebé naktabar metin iha Ita-Boot nia liman, ne’ebé Ita-Boot sunu halo lakan hodi leno dalan nakukun.
*) Saida tan mak ha’u sei bele kokotek se karik konfiansa laiha ona atu hato’o mai ha’u tanba de’it ha’u-nia hahalok kleuk?
*) Furak atu refleta fali ba iha mudansa estasaun haat: Primavera, Veraun, Outonu no Invernu, ne’ebé ha’u haree tiha ona ho matan, kaer tiha ona ho liman. Síkulu estasaun tempu nian dulas dala fila-fila iha tinan bai-loro. Ha’u tenke prontu atu simu realidade estasaun moris nian iha ha’u-nia vida tomak. Ha’u tenke prontu atu simu via-pozitiva, via-negativa, via-kreativa no via-transformativa.
***
[Tuku 11:12 PM. Apai ho Amor toba kleur ona. Sala vizita no sala família nian ne’ebé oras ne’e ha’u uza dadaun hodi halo reflesaun ida-ne’e, hetan akompañamentu muzikál ho melodia sira Mozart nian ne’ebé furak.
Kalan ida-ne’e mós, maisumenus iha tuku 9:40 PM, kantór balada, Ebiet G.Ade nia múzika “Taubat” konvida tebes ha’u atu luku klean iha tasi laran reflesaun nian kona-ba hahalok metan ita ema nian sira durante iha tinan barak. Ha’u laran dodok. Ha’u laran tanis. Ha’u laran taridu. Ah, bainhira mundu tomak fila hotu ona kotuk ba ita tanba de’it ita-nia hahalok kleuk, sé tan mak ita bele sei konfia, se la’ós Maromak? Ho Nia kbiit tomak, Nia simu ita, ho Nia kbiit domin rohan laek, nia hamaus ita klamar.
Tanba kole tebes, ne’e duni ha’u la konsege buka atu halo avaliasaun profunda horikalan hanesan esforsu boot ida atu hodi taka alias termina atividade sira tomak iha fulan Jullu nia laran. Yes, the spirit is willing but the flesh is weak. What else can I do?
Horiseik ha’u hetan kna’ar hodi ba halo servisu durubasa nian iha Sorumutu Nasionál kona-ba Desentralizasaun, ne’ebé Governu rasik mak organiza hamutuk ho UNDP iha Edifisiu foun M NE iha Pantai Kelapa ne’ebá. Hasoru maluk Sidonio iha servisu ne’e. Ha’u apresia tebes nia servisu ne’ebé profesionál.
Ohin dadeer ha’u akompaña ha’u-nia Xefe VRESJ ba halo inagurasaun ba Parke Nasionál TL nian, Nino Konis Santana iha Mehara, Tutuala, Lospalos. Ha’u ba ho maluk jornalista sira, sae’ elikópteru. Viajen ba ne’e kleur oituan, tanba ami sei semo ba Baucau, Viqueque, Lospalos, no to’o ikus mak tuun iha Mehara. Ha’u-nia laran beik, atu muta sala-sala bainhira ami t’o iha Viqueque, no besik atu tama ona Lospalos. Seremonia inagurasaun ne’e hala’o ho prezensa maluk sira barak—tantu nasionál no internasionál sira. Ha’u impresionadu tebe-tebes bainhira foti matan hateke ba beleza Lagoa Ira Lalaru nian. Ami fila to’o iha Dili tuku 4:20 PM.
Ha’u hein katak iha fulan Agostu nia laran no iha fulan sira tuirmai, ha’u sei bele luku, no luku klean liután ho didi’ak iha reflesaun no asaun moris nian. ]
*) Na’i, Ita-Boot nia liafuan sira ne’ebé namlekar iha rai fehan sira mundu rai klaran nian, sai nu’udar ha’u-nia ai-han klamar. Ha’u sei folin laek, bainhira ha’u la han, ha’u sei kbiit laek, bainhira ha’u la hemu.
*) Na’i, ha’u la husu buat barak. Ha’u hakarak de’it atu kontinua sai lilin lolon ida, ne’ebé naktabar metin iha Ita-Boot nia liman, ne’ebé Ita-Boot sunu halo lakan hodi leno dalan nakukun.
*) Saida tan mak ha’u sei bele kokotek se karik konfiansa laiha ona atu hato’o mai ha’u tanba de’it ha’u-nia hahalok kleuk?
*) Furak atu refleta fali ba iha mudansa estasaun haat: Primavera, Veraun, Outonu no Invernu, ne’ebé ha’u haree tiha ona ho matan, kaer tiha ona ho liman. Síkulu estasaun tempu nian dulas dala fila-fila iha tinan bai-loro. Ha’u tenke prontu atu simu realidade estasaun moris nian iha ha’u-nia vida tomak. Ha’u tenke prontu atu simu via-pozitiva, via-negativa, via-kreativa no via-transformativa.
***
Wednesday, July 30, 2008
AFORISMA DIARIA [30-7-2008]
[Tuku 11:05 PM. Múzika hosi Rai Pasífiku favoritu nian oras ne’e lian. Apai mós tanis. Nia kabun oan kala tata. Tanis hori-horin ona..
---
11:42 PM. Apai ohin tanis halo maña.Ami rua Amor sai bila an..Ah, ha;u-nia oan ne’e, sa mak halo nia...Keta buat fo’er ruma maka tuir nia karik? Buat hotu halo ba nia ladi’ak de’it...Agora dadaun Amor kous nia, hamaus nia atu toba..
Ohin ha’u hahú fali servisu..Hahú fali rutinidade ne’ebé dala ruma halo ita sai baruk....]
*)Ita barani atu enfrenta realidade moris nian ne’ebé “kolu molik ita-nia dignidade tomak” tanba de’it ita-nia hahalok kleuk?
*) Realidade istória—atu mutin ka metan—ita tenke hakerek loloos. Ita labele inventa tun, inventa sa’e.
***
---
11:42 PM. Apai ohin tanis halo maña.Ami rua Amor sai bila an..Ah, ha;u-nia oan ne’e, sa mak halo nia...Keta buat fo’er ruma maka tuir nia karik? Buat hotu halo ba nia ladi’ak de’it...Agora dadaun Amor kous nia, hamaus nia atu toba..
Ohin ha’u hahú fali servisu..Hahú fali rutinidade ne’ebé dala ruma halo ita sai baruk....]
*)Ita barani atu enfrenta realidade moris nian ne’ebé “kolu molik ita-nia dignidade tomak” tanba de’it ita-nia hahalok kleuk?
*) Realidade istória—atu mutin ka metan—ita tenke hakerek loloos. Ita labele inventa tun, inventa sa’e.
***
Tuesday, July 29, 2008
AFORISMA DIARIA [29-7-2008]
[ Tuku 10:30 AM ona. Rai loron furak..Loron ida tan ha’u tama fali servisu ona. Ha’u hein katak ha’u sei tama servisu fila fali ho espiritu foun, enerjia foun. Ha’u laran susar oituan ho Apai maka moras—kabun moras,no isin manas-sa’e tun,sa’e tun desde Sesta kalan liubá hanesan ha’u hatete tiha ona. Nia foin dadaun liubá tee been no muta.. Tanba de’it Apai moras ne’e mak ha’u tenta la prenxe ha’u-nia férias ho atividade seluk maibé buka atu haree Apai.
Ha’u-nia atividade programa “Anin Naniri” iha RTL la hala’o tanba maluk sira prenxe tiha ona ho sira-nia gravasaun rasik iha Dominguu kalan, 27-7. Afinál, ha’u prepara tiha ona atu prenxe ho obra eskritór Indonézia, Sitor Sitomorang nian.
Horiseik..loron tomak, la’o liu—ha’u sulan de’it iha uma, haree Apai maka mal dispostu.. Lorokraik mak ami nain rua Amor ho Kaka Nia lori Apai ba hasai raan, no ba konsulta. Depois kalan tuku 7 ami ba vizita Enti, Bati no Ziña sira iha Usindu. Apai gosta halimar ho Félia no Nelvia sira... Uma oin Uma Usindu matak. Haas fuan tebar..Ami janta iha Zinha sira....]
*) Dili sai tiha ona testemuña ba ema mate lubuk/Dili sai tiha ona testemuña ba ema moris lubuk/ Dili hakruuk/Dili nonok/ Dili hakat ho laran tanis/ Dili hakat ho laran haksolok/hasoru loron aban//
*) Sei sinti la furak bainhira nasaun ida ukun an tiha, nia ema sira rasik haree fali ema rai seluk hosi rai liur mak mai sai fali “boss” iha sira-nia rain halo bara-barak, no sira rai nain sira sai fali “matros”.
*) Tasi ita-nia belun/Foho ita-nia belun/Ai-laran ita-nia belun/Ita keta sona borus/Ita keta halo rahun/Halo aat, ita mak sei leki/Halo aat/ ita maka sei lakon leet//
*) Ha’u sei hamnasa kabun moras bainhira haree ó “berlagak” sai moralista, maibé afinál iha kotuk ó ne’e sai “um grande sacana”. Moris ne’e nakonu ho “sandiwara”.
***
Sunday, July 27, 2008
AFORISMA DIARIA [27-7-2008]
[Oras ne’e tuku 8:26 AM. Ohin loron Domingu, loron relaxa nian. Ha’u hadeer tarde loos iha tuku 8:15.Apai toba haklena iha sala família nian, haree hela video animal, no hemu bee hosi nia bibiroon. Derepente nia halai mai hakoak ha’u tanba nia tauk, haree labarik sira iha video, hatais roupa hanesan kulit animál fuik sira nian.
--
Ami rua Amor lori Apai ba konsulta iha Ospitál Nasionál horiseik, tuku 10 AM. Hetan aimoruk iha ospitál balun hosi reseita doutora Lucia nian. Apai isin manas ne’e pode ser tanba nia nehan mak atu moris tan.
Horiseik tuku 4 PM, ha’u hahú fali atividade hanorin Inglés iha UNTL depoisde semana tolu ha’u la mosu iha aulas tanba ha’u foti férias. Kontinua fanun fali alunu/a sira ho idea filózofika sira.
Ha’u-nia atividade sosiál kulturál semana liubá, bele sumariza hanesan tuirmai:
-22-7: atende festa aniversáriu Chris Metan nian iha LABEH, Malinamuk, Komoro. Ami rua Irmaun Augusto ba iha tuku 6:30 PM ona. Hasoru Mantuto oan; Eufemia no Tia Angela, Papa nia primu sira. Ha’u hato’o poezia oan ida ho títulu: “Language of Love” ba Chris hanesan prenda aniversáriu nian. Ha’u sunu surat tahan ninin ho lilin, depois entrega ba nia. Ha’u fila ba uma, oin halai, laran beik, atu muta.
-23-7: atua múzika ho poezia hamutuk ho Irmaun Augusto iha grupu ami nian (A2CS) ba programa “Timorese Poetry Reading”, ne’ebé organiza hosi maluk Amerikana, LA iha Tropical Bakery. Maluk sira apresia tebes ami-nia
-24-7: dada lia ho maluk poeta, Carion iha Restaurante Ocean View kona-ba futura vida sosiu-kulturál nian. Ha’u hetan belun literáriu ida ne’ebé ha’u bele konfia atu dada lia liután kona-ba buat barak. Nia atu ba ona kontinua fali nia estutu iha rai Java. Nia aranka horiseik...]
*)Fatuk ba’e iha tasi ninin fó lisaun boot ida mai ita ema atu aprende. Tasi nia laloran baku fatuk ne’e, maibé fatuk ne’e kontinua hamrik firme. Ita ema tenke hamrik metin nafatin, maski hetan dezafiu oinoin iha ita-nia moris.
--[percik permenungan 25-7-2008]—
*) Kruz ha’u lori/Kruz ha’u tutur/kruz ha’u hulan/ sa’e Kalváriu tutun/Iha dalan klaran/ ha’u monu/ no monu fila fali/Loro makas/ ha’u hamrok/Loro makas/ha’u hamlaha/ Loro makas/ha’u liman ain kole//
--[percik permenungan 15-7-2008]—
*) Imi sai hosi kaut ida. Imi husar talin ida de’it. Nusa mak imi tetak kotu? Nusa mak imi laran metan ba malu?
*) Violénsia fíziku mak sai nu’udar dalan úniku ba ita atu uza hodi hamoos uma laran ne’ebé foer, uma laran mak nakonu ho iis dois? Violénsia mak sai hanesan “shock therapy” ida? Bele mós “sim”, bele mós “não”, depende realidade?
*) Ita-nia problema moris ne’e sériu tebe-tebes. Ita-nia problema sira ne’e hakanek fuan, ita-nia problema sira ne’e halo ita toba la dukur. Problema sira ne’e bele hamosu konsekuénsia oinoin, ne’ebé ita lakohi atu hasoru.
***
Saturday, July 26, 2008
AFORISMA DIARIA [26-7-2008]
[Tuku 00:19 AM. Kalan boot ona. Ha’u sei lees matan. Buka atu refleta. Buka atu relaxa. Buka atu rona múzika Ebiet G.Ade nian hosi album foun ne’ebé foin sosa iha Kolmera horiseik lorokraik.
Apai ho Amor toba tiha ona. Sira na’in rua nia klamar kala oras ne’e kala iha ne’ebé ona, ha’u la hatene. Apai ohin kalan (25-7) moras. Isin manas maka’as, ne’e duni mak ha’u-nia tempu iha Otél Timor la kaleur de’it..Amor bolu ha’u ho telefone atu fila sedu mai uma atu mai haree lisuk Apai mak moras..Iha Otél ha’u hasoru maluk sira (Jordão, Jorge, Quim, Ameu), dada lia kona-ba TL nia futuru hosi aspetu oinoin..
Horiseik, kuaze loron tomak, ha’u iha uma de’it, relaxa, lee, rona múzika, nst...Ha’u tenta apresia di’ak liutan kresimentu Apai nian.. Nia tanis. Nia halai mai besik ha’u.Buka halimar ho ha’u. Halo maña....]
[Percik permenungan 24-7-2008]
*) Domin sobu rahun laran metan, domin sobu rahun laran makerek. Domin, hanesan mós bee, la tauk ahi. Ahi bele trambe oinsá mós, kuandu bee tama ona klaran, ahi ikun sei tuuk kedas.
[Percik permenungan 25-7-2008]
*) Ho kbiit naroman oituan ne’ebé ha’u iha, ha’u iha kometimentu boot atu hatudu dalan ba ha’u-nia oan sira. Ha’u sei husik mós sira la’o mesak, duni tuir sira-nia mehi. Ha’u iha konsiénsia tomak katak ha’u monu tiha ona ba nakukun laran, ha’u monu tiha ona ba rai naruk, ha’u monu tiha ona ba tahu laran. Ha’u lakohi ha’u-nia oan sira atu monu tuir hanesan ha’u. Hanesan ema kriatura, konserteza, ha’u-nia oan sira sei sidi, no sei monu, maibé di’akliu sira monu iha fatin foun, labele monu iha fatin sira ne’ebé ha’u monu ba tiha ona ne’e.
***
Apai ho Amor toba tiha ona. Sira na’in rua nia klamar kala oras ne’e kala iha ne’ebé ona, ha’u la hatene. Apai ohin kalan (25-7) moras. Isin manas maka’as, ne’e duni mak ha’u-nia tempu iha Otél Timor la kaleur de’it..Amor bolu ha’u ho telefone atu fila sedu mai uma atu mai haree lisuk Apai mak moras..Iha Otél ha’u hasoru maluk sira (Jordão, Jorge, Quim, Ameu), dada lia kona-ba TL nia futuru hosi aspetu oinoin..
Horiseik, kuaze loron tomak, ha’u iha uma de’it, relaxa, lee, rona múzika, nst...Ha’u tenta apresia di’ak liutan kresimentu Apai nian.. Nia tanis. Nia halai mai besik ha’u.Buka halimar ho ha’u. Halo maña....]
[Percik permenungan 24-7-2008]
*) Domin sobu rahun laran metan, domin sobu rahun laran makerek. Domin, hanesan mós bee, la tauk ahi. Ahi bele trambe oinsá mós, kuandu bee tama ona klaran, ahi ikun sei tuuk kedas.
[Percik permenungan 25-7-2008]
*) Ho kbiit naroman oituan ne’ebé ha’u iha, ha’u iha kometimentu boot atu hatudu dalan ba ha’u-nia oan sira. Ha’u sei husik mós sira la’o mesak, duni tuir sira-nia mehi. Ha’u iha konsiénsia tomak katak ha’u monu tiha ona ba nakukun laran, ha’u monu tiha ona ba rai naruk, ha’u monu tiha ona ba tahu laran. Ha’u lakohi ha’u-nia oan sira atu monu tuir hanesan ha’u. Hanesan ema kriatura, konserteza, ha’u-nia oan sira sei sidi, no sei monu, maibé di’akliu sira monu iha fatin foun, labele monu iha fatin sira ne’ebé ha’u monu ba tiha ona ne’e.
***
Thursday, July 24, 2008
AFORISMA DIARIA [24-7-2008]
[Tuku 10:20 AM. Uma Fatuhada. Loro matan furak. Manu oan sira semo ba, semo mai iha uma oin. Bani lubun ida maka naktabar iha kaixote nia leten iha uma oin desde loron hirak ona. Ohin dadeer Adolfo sunu ahi iha ai kaixote okos, ho esperansa katak ahi suhar anin sei huu sa’e ba ai leten, no depois sei duni bani sira ne’e. Maibé, ahi suhar ne’e la konsege duni sira.
Labarik oan sira viziñu nian oras ne’e tebe bola masa iha uma oin. Bainhira haree sira tebe bola, ha’u hanoin fali uluk iha Manatuto, ami halimar bola meias, joga kontra karau atan sira. Ami tebe bola meias to’o ami nia ain sira nakasalak hotu. Karau atan sira maka dala barak manan ami eskola oan sira.
Múzika instrumentál lian. Hosi album “18 golden Saxophone” (CD bajakan ne’ebé ha’u sosa iha Kolmera iha fulan hirak liubá). Músika “How can I tell her” foin hotu.....
Ohin ha’u ba tasi ibun hanesan baibain, hodi hala’o ha’u-nia rituál kontemplasaun. Fila mai hasoru maun Agio. Nia husu se karik RESJ ba ferias, ne’e maka ha’u la ba servisu. Ha’u hatan katak, ha’u mak sei férias, no ha’u ba tasi hodi buka inspirasaun (hanesan eskritór ida).....
*) Labarik sira, ita-nia matan-fulun/Labarik sira, ita-nia tilun-tahan/Labarik sira, ita-nia tee-rohan/Labarik sira, ita-nia raan kafuak/Labarik sira, ita-nia liman-ain/Labarik sira, sai sasin moris/ hatutan ita-nia lisan/husi hun to’o rohan/ Labarik sira, ita-nia eskolante/Labarik sira, ita-nia mestre.//
*) Atu aat ka di’ak, ita-nia raan ita sei la soe, no ita sei la husik maski sira ema matak leet ida hatetee aat sira didi’ak, maski ema matak leet ida fila kotuk, no lakohi tan ona see tilun ba saida maka ita-nia raan sira sei ko’alia, haklaken lia loos, no haktuir lia naksalak.
*) Sai masin, tenke meer/Sai naroman, tenke lakan/ Sai masin, sai naroman/nu’udar kna’ar ita ka’er/ atu hakat fila fali/ hodi tama hikas iha Na’i nia kadunan.//
*) Ha’u-nia matan been maka turu, ha’u-nia matan been maka suli la maran tanba konsekuénsia saida de’it maka ha’u simu, ha’u fiar katak sei la halo mudansa boot ida iha mundu rai klaran. Maibé, ha’u fiar ho fuan no laran tomak katak ha’u-nia matan been ne’e iha kbiit duni atu transforma ha’u-nia an rasik bainhira ha’u hakat iha dalan nakukun hodi ba hetan naroman, no bainhira ha’u lori ha’u-nia kruz, sa’e ba iha Kalváriu nia tutun. (hanoin hikas belun, Abilio Belo nia lia fuan kona-ba esénsia matan been nian ).
*) Depende ba kontestu—labele haree sé loos mak ko’alia buat ida, maibé haree ba saida no oinsá mak ema ne’e ko’alia.
--Percik permenungan 23-7-2008—
*) Keta haluha Maromak iha fatin ne’ebe-ne’ebé de’it tanba Maromak la fihir ó-nia koor, Maromak la diskrimina katak ó ne’e ema maksalak, ka ó ne’e ema makloos. Kada segundu bainhira ita dada iis ( dada ar puru moris nian tama ba iha ita-nia inus), ita dada mós Maromak nia iis. Hamutuk ho Maromak, ita sei manan funu espirituál. This, off course, will sound ridiculous for those who have no faith whatsoever in Almighty God.
--Percik permenungan 22-7-2008—
*) Ha’u an kanek. Ha’u an fo’er. Ha’u an iis dois. Na’i de’it maka bele iha kbiit no ema ne’ebé hetan duni ona Na’i nia kbiit tomak mak bele iha pasiénsia duni atu atura ha’u hosi hun to’o rohan, no simu hikas fali ha’u “as the way I am, and not the way I should be.”
*) Bee matan, bee lihun domin ne’e ita hotu nian. Mai ita hakbesik bee lihun ne’e. Mai ita fase ita-nia an ho bee nia murak, ho bee nia furin. Ha’u fiar katak ita sei hetan matak-malirin.
*) Na’i, sunu ha’u ba ho Ita-Boot nia Ahi Domin. Biar ba ha’u sai mutuk didi’ak, no rai hela netik ha’u-nia ahukdesan oan ruma. Ha’u-nia oan, konserteza, sei hateke ahukdesan ne’e ho laran dodok, ho laran taridu bainhira nia hakat ba buka nia hun, bainhira nia hakat ba buka nia abut.
*) La kusta buat ida, ha’u-nia moris ne’ebé frájil ne’e, maluk sira hakotu konforme tuir maluk sira-nia hakarak tanba de’it ha’u sai “rebelde” ida—viola lei relasaun (familiar) nian ne’ebé sagradu tebe-tebes. Maibé, molok maluk sira hala’o buat ne’e, bele ha’u husu pergunta ida ba dala ikus: dalan seluk kala laiha duni ona, ne’e duni maka maluk sira hili dalan ida-ne’e hanesan solusaun finál ida?
***
Labarik oan sira viziñu nian oras ne’e tebe bola masa iha uma oin. Bainhira haree sira tebe bola, ha’u hanoin fali uluk iha Manatuto, ami halimar bola meias, joga kontra karau atan sira. Ami tebe bola meias to’o ami nia ain sira nakasalak hotu. Karau atan sira maka dala barak manan ami eskola oan sira.
Múzika instrumentál lian. Hosi album “18 golden Saxophone” (CD bajakan ne’ebé ha’u sosa iha Kolmera iha fulan hirak liubá). Músika “How can I tell her” foin hotu.....
Ohin ha’u ba tasi ibun hanesan baibain, hodi hala’o ha’u-nia rituál kontemplasaun. Fila mai hasoru maun Agio. Nia husu se karik RESJ ba ferias, ne’e maka ha’u la ba servisu. Ha’u hatan katak, ha’u mak sei férias, no ha’u ba tasi hodi buka inspirasaun (hanesan eskritór ida).....
*) Labarik sira, ita-nia matan-fulun/Labarik sira, ita-nia tilun-tahan/Labarik sira, ita-nia tee-rohan/Labarik sira, ita-nia raan kafuak/Labarik sira, ita-nia liman-ain/Labarik sira, sai sasin moris/ hatutan ita-nia lisan/husi hun to’o rohan/ Labarik sira, ita-nia eskolante/Labarik sira, ita-nia mestre.//
*) Atu aat ka di’ak, ita-nia raan ita sei la soe, no ita sei la husik maski sira ema matak leet ida hatetee aat sira didi’ak, maski ema matak leet ida fila kotuk, no lakohi tan ona see tilun ba saida maka ita-nia raan sira sei ko’alia, haklaken lia loos, no haktuir lia naksalak.
*) Sai masin, tenke meer/Sai naroman, tenke lakan/ Sai masin, sai naroman/nu’udar kna’ar ita ka’er/ atu hakat fila fali/ hodi tama hikas iha Na’i nia kadunan.//
*) Ha’u-nia matan been maka turu, ha’u-nia matan been maka suli la maran tanba konsekuénsia saida de’it maka ha’u simu, ha’u fiar katak sei la halo mudansa boot ida iha mundu rai klaran. Maibé, ha’u fiar ho fuan no laran tomak katak ha’u-nia matan been ne’e iha kbiit duni atu transforma ha’u-nia an rasik bainhira ha’u hakat iha dalan nakukun hodi ba hetan naroman, no bainhira ha’u lori ha’u-nia kruz, sa’e ba iha Kalváriu nia tutun. (hanoin hikas belun, Abilio Belo nia lia fuan kona-ba esénsia matan been nian ).
*) Depende ba kontestu—labele haree sé loos mak ko’alia buat ida, maibé haree ba saida no oinsá mak ema ne’e ko’alia.
--Percik permenungan 23-7-2008—
*) Keta haluha Maromak iha fatin ne’ebe-ne’ebé de’it tanba Maromak la fihir ó-nia koor, Maromak la diskrimina katak ó ne’e ema maksalak, ka ó ne’e ema makloos. Kada segundu bainhira ita dada iis ( dada ar puru moris nian tama ba iha ita-nia inus), ita dada mós Maromak nia iis. Hamutuk ho Maromak, ita sei manan funu espirituál. This, off course, will sound ridiculous for those who have no faith whatsoever in Almighty God.
--Percik permenungan 22-7-2008—
*) Ha’u an kanek. Ha’u an fo’er. Ha’u an iis dois. Na’i de’it maka bele iha kbiit no ema ne’ebé hetan duni ona Na’i nia kbiit tomak mak bele iha pasiénsia duni atu atura ha’u hosi hun to’o rohan, no simu hikas fali ha’u “as the way I am, and not the way I should be.”
*) Bee matan, bee lihun domin ne’e ita hotu nian. Mai ita hakbesik bee lihun ne’e. Mai ita fase ita-nia an ho bee nia murak, ho bee nia furin. Ha’u fiar katak ita sei hetan matak-malirin.
*) Na’i, sunu ha’u ba ho Ita-Boot nia Ahi Domin. Biar ba ha’u sai mutuk didi’ak, no rai hela netik ha’u-nia ahukdesan oan ruma. Ha’u-nia oan, konserteza, sei hateke ahukdesan ne’e ho laran dodok, ho laran taridu bainhira nia hakat ba buka nia hun, bainhira nia hakat ba buka nia abut.
*) La kusta buat ida, ha’u-nia moris ne’ebé frájil ne’e, maluk sira hakotu konforme tuir maluk sira-nia hakarak tanba de’it ha’u sai “rebelde” ida—viola lei relasaun (familiar) nian ne’ebé sagradu tebe-tebes. Maibé, molok maluk sira hala’o buat ne’e, bele ha’u husu pergunta ida ba dala ikus: dalan seluk kala laiha duni ona, ne’e duni maka maluk sira hili dalan ida-ne’e hanesan solusaun finál ida?
***
Tuesday, July 22, 2008
AFORISMA DIARIA [22-7-2008]-2
22-7-2008
[Tuku 9:53 AM. Múzika Accoustic Alchemy lian oras ne’e. Ha’u tuur varanda, hakerek nota reflesaun ida-ne’e.
Ohin dadeer tuku 6:45 AM, depoisde halimar oituan ho Apai bainhira nia hadeer, no troka ni pampeers, ha’u ba tasi ibun, atu hala’o fali ha’u-nia ‘rituál kontemplasaun’ hanesan baibain.
Lalehan iha tasi ibun ohin malahuk. Loromatan subar an iha kalohan leet. Tasi nia laloran. Roo rua atraka tasi laran: ida kala roo mina nian, no ida fali roo mutin ospitál tropa EUA nian.
“Percik-permenungan” tuirmai mosu kuandu ha’u tuur tasi ibun:
*) Literatura konvida ita atu fila fali atu observa (meneropong) ita-nia espasu fuan ho neon nian. Literatura ajuda ita atu halo diálogu franku ho ita-nia an rasik. Ita hetan lia-murak, ita hetan lia-midar, ita hetan lia matak-malirin.
*) Ita-nia (ami-nia) família nia morin, ema horon tiha ona lemo-lemo. Nia iis dois mós ema horon tiha ona. Ita (ami) sai hosi família boot rua ne’e. Fásil ba ita atu horon nia morin. La’ós fásil atu horut nia iis dois. Ita (ami) balu hamorin família nia naran. Ita (ami) balu hadois, konserteza. Tanba de’it nia iis dois, ita (ami) barani loke ibun, halo juramentu katak ita (ami) di’ak liu soe maulu, nega malu? Ah, husik ba istória mak sei konta....
--
Percik permenungan iha tuku 9:14 AM:
*) Bee kopu ida mós bainhira ita fui nakonu, bee ne’e, to’o ikus, sei nakfakar. Ita ema nia pasiénsia mós iha nia limite. Ita keta abuza. Kuandu abuza, ita mak sei buka lia merik.
***
[Tuku 9:53 AM. Múzika Accoustic Alchemy lian oras ne’e. Ha’u tuur varanda, hakerek nota reflesaun ida-ne’e.
Ohin dadeer tuku 6:45 AM, depoisde halimar oituan ho Apai bainhira nia hadeer, no troka ni pampeers, ha’u ba tasi ibun, atu hala’o fali ha’u-nia ‘rituál kontemplasaun’ hanesan baibain.
Lalehan iha tasi ibun ohin malahuk. Loromatan subar an iha kalohan leet. Tasi nia laloran. Roo rua atraka tasi laran: ida kala roo mina nian, no ida fali roo mutin ospitál tropa EUA nian.
“Percik-permenungan” tuirmai mosu kuandu ha’u tuur tasi ibun:
*) Literatura konvida ita atu fila fali atu observa (meneropong) ita-nia espasu fuan ho neon nian. Literatura ajuda ita atu halo diálogu franku ho ita-nia an rasik. Ita hetan lia-murak, ita hetan lia-midar, ita hetan lia matak-malirin.
*) Ita-nia (ami-nia) família nia morin, ema horon tiha ona lemo-lemo. Nia iis dois mós ema horon tiha ona. Ita (ami) sai hosi família boot rua ne’e. Fásil ba ita atu horon nia morin. La’ós fásil atu horut nia iis dois. Ita (ami) balu hamorin família nia naran. Ita (ami) balu hadois, konserteza. Tanba de’it nia iis dois, ita (ami) barani loke ibun, halo juramentu katak ita (ami) di’ak liu soe maulu, nega malu? Ah, husik ba istória mak sei konta....
--
Percik permenungan iha tuku 9:14 AM:
*) Bee kopu ida mós bainhira ita fui nakonu, bee ne’e, to’o ikus, sei nakfakar. Ita ema nia pasiénsia mós iha nia limite. Ita keta abuza. Kuandu abuza, ita mak sei buka lia merik.
***
AFORISMA DIARIA [22-7-2008]-1
21-7-2008
Tuku 11:15 PM
[Oras ne’e dadaun iha fali ona sala familia nian iha Uma Fatuhada. Respira fali ambiente típiku rai TL nian. Sama fali rai lulik ida-ne’e ho família ha’u-nian horiseik loromanas. Viajen ida mak furak hosi rai liur.
Ha’u ho Amor sei hadeer. Apai toba ona oras ne’e. Múzika instrumentál Bandari akompãna ami...Kalan boot. Asu ida la hatenu....Iha liur ne’ebá, iha varanda, bani hobur ahi oan lampu..]
*) Arte ajuda ita atu kadi ita-nia sensibilidade umana. Arte purifika lala’ok moris nian mak buradu. Arte iha tebes ligasaun maka’as ho espiritualidade. Ita hotu sai nu’udar artista ho ita ida-idak nia kapasidade maka iha. Sai artista katak ita sai mehidór—mehi kona-ba horiseik, ohin no aban. Iha mundu imajináriu, ita hakmatek, hetan santuáriu.
--Nota reflesaun bainhira iha rai Java no illa Deuza nian--.
*) Bainhira ha’u hatene katak ha’u monu duni ba tahu laran sala nian, ha’u prefere nonok, no lakohi atu ko’alia barak. Ha’u-nia nonok sempre hamosu intrepretasaun oinoin. Ah, bainhira ha’u-nia pozisaun iha entre didin lolon ho surik, saida tan mak ha’u sei bele halo?
*) Ahi no been hatudu lisaun boot mai ita. Bainhira ahi nakali, no ahi trambe, bee hakmatek, bee hamate.
*) Kosok oan sira-nia inosente mosu iha ita-nia leet hamate tebes ita-nia raan nakali. Kosok oan sira-nia domin lori matak malirin. Kosok oan sira-nia hamanasa lori dame ba ita tomak.
*) Tempu mosu iha ita-nia leet, kura fuan kanek, kura fuan moras. Tempu sai nu’udar aimoruk boot. Tempu sai nu’udar bálsamu.
*) Keta ansi, la’o neneik. Ansi, ita sei sidi, ansi ita sei monu. Ita monu tidin kidun, ita monu taka rabat. Hosi ita-nia monu, husu boot, ita aprende lisaun boot ruma.
*) Ema rua sai funu maluk. Ema rua haree malu matan la moos. Ema rua haree malu hanesan busa ho asu. Ema ida kadi katana, ema ida seluk hamrik hakmatek. Duut no ai oan sira mós tuur la hakmatek, nakdedar iha fatin, sama rai la metin, sai sasin moris. Ó,to’o ikus, buka tama klaran, atu sobu liután?
*) Ita-nia konsekuénsia sai nu’udar doutór juiz. Ita-nia konsekuénsia hakotu lia tuir dalan loos. Ita-nia konsekuénsia hakotu lia tuir Na’i nia hakarak.
*) Bainhira ita sei ema kiik, ita mehi hakarak atu sai ema boot. Sai tiha ona ema boot, ita,konserteza, sei sa’e ba tuur iha “torre poder” nia leten. Maibé, bainhira ita tuun, ita sei tuun ho laran? Bainhira ita tuun, ita sei tuun ho fuan boot, no neon luan nafatin?
Tuku 11:15 PM
[Oras ne’e dadaun iha fali ona sala familia nian iha Uma Fatuhada. Respira fali ambiente típiku rai TL nian. Sama fali rai lulik ida-ne’e ho família ha’u-nian horiseik loromanas. Viajen ida mak furak hosi rai liur.
Ha’u ho Amor sei hadeer. Apai toba ona oras ne’e. Múzika instrumentál Bandari akompãna ami...Kalan boot. Asu ida la hatenu....Iha liur ne’ebá, iha varanda, bani hobur ahi oan lampu..]
*) Arte ajuda ita atu kadi ita-nia sensibilidade umana. Arte purifika lala’ok moris nian mak buradu. Arte iha tebes ligasaun maka’as ho espiritualidade. Ita hotu sai nu’udar artista ho ita ida-idak nia kapasidade maka iha. Sai artista katak ita sai mehidór—mehi kona-ba horiseik, ohin no aban. Iha mundu imajináriu, ita hakmatek, hetan santuáriu.
--Nota reflesaun bainhira iha rai Java no illa Deuza nian--.
*) Bainhira ha’u hatene katak ha’u monu duni ba tahu laran sala nian, ha’u prefere nonok, no lakohi atu ko’alia barak. Ha’u-nia nonok sempre hamosu intrepretasaun oinoin. Ah, bainhira ha’u-nia pozisaun iha entre didin lolon ho surik, saida tan mak ha’u sei bele halo?
*) Ahi no been hatudu lisaun boot mai ita. Bainhira ahi nakali, no ahi trambe, bee hakmatek, bee hamate.
*) Kosok oan sira-nia inosente mosu iha ita-nia leet hamate tebes ita-nia raan nakali. Kosok oan sira-nia domin lori matak malirin. Kosok oan sira-nia hamanasa lori dame ba ita tomak.
*) Tempu mosu iha ita-nia leet, kura fuan kanek, kura fuan moras. Tempu sai nu’udar aimoruk boot. Tempu sai nu’udar bálsamu.
*) Keta ansi, la’o neneik. Ansi, ita sei sidi, ansi ita sei monu. Ita monu tidin kidun, ita monu taka rabat. Hosi ita-nia monu, husu boot, ita aprende lisaun boot ruma.
*) Ema rua sai funu maluk. Ema rua haree malu matan la moos. Ema rua haree malu hanesan busa ho asu. Ema ida kadi katana, ema ida seluk hamrik hakmatek. Duut no ai oan sira mós tuur la hakmatek, nakdedar iha fatin, sama rai la metin, sai sasin moris. Ó,to’o ikus, buka tama klaran, atu sobu liután?
*) Ita-nia konsekuénsia sai nu’udar doutór juiz. Ita-nia konsekuénsia hakotu lia tuir dalan loos. Ita-nia konsekuénsia hakotu lia tuir Na’i nia hakarak.
*) Bainhira ita sei ema kiik, ita mehi hakarak atu sai ema boot. Sai tiha ona ema boot, ita,konserteza, sei sa’e ba tuur iha “torre poder” nia leten. Maibé, bainhira ita tuun, ita sei tuun ho laran? Bainhira ita tuun, ita sei tuun ho fuan boot, no neon luan nafatin?
Saturday, July 19, 2008
AFORISMA DIARIA [19-7-2008]
Illa Deuza/Dewata, 19 Jullu 2008
[7:43 AM)
[Oras ne’e múzika ho tema domin nian hosi “The Beatles” akompaña ha’u iha viajen espirutuál ida-ne’e, no bainhira ha’u hakerek reflesaun sira tuirmai..
[Ohin ha’u hakfodak hosi kama iha tuku 6 AM. ...Lakaleur, Apai mós hakfodak. Amor mak sei toba falun an…
Loron tolu ona iha illa ida-ne’e, kuandu kalan toba ona, ha’u mehi oinoin. Nabolok. Hadeer mai, ha’u kuaze haluha hotu mehi sira-ne’e, ne’e duni ha’u la konsege hakerek iha ha’u-nia diáriu. …]
*) To’o bainhira loos mak “sandiwara” sira-ne’e ita kontinua atu halimar alias haklaken ba maluk sira? Ah, ha’u hakarak sai tebes duni ona hosi realidade falsu ida-ne’e. Ha’u la tahan ona atu hein. Maibé, ha’u kontinua fiar katak buat hotu sempre iha hun, no sempre iha rohan.
--(Nota reflesaun 17-7-2008) --
*) Ó hatene katak ha’u hetan presaun maka’as hosi sorin rua-rua. Ó hatene katak ha’u hakarak hetan liberdade. Ó hatene katak ha’u lakohi ema ida sama ha’u-nia ulun. Tanba ne’e mak, dalaruma ha’u sinti katak di’ak liu ha’u mate de’it mak di’ak, duke ha’u moris, ha’u somente hamosu de’it laran moras no tensaun.
*) Ha’u sei la hakfodak katak to’o ikus, tanba de’it situasaun apertadu, ó sei nega ha’u, no la kumpri promesa sira ne’ebé uluk ó haklaken ho liafuan funan-funan. Maibé, maluk, fiar ba katak ha’u sei lamenta. Lamenta no lamenta. La hatene to’o bainhira. Husik ba tempu mak sai aimoruk di’ak hodi kura ha’u-nia laran kanek, ha’u-nia laran moras.
*) Pasensia, situasaun oras-ne’e kala la permite tebes ona atu ita hamutuk hanesan uluk. Hosi dook ha’u sei kontinua hadomi, no simu ó “as the way you are.”. Cinta tidak berarti harus selalu bersama secara fisik, dan memiliki.
*) Labele ansi atu foti konkluzaun ba kualker asuntu bainhira ita foin mak haree de’it asuntu ne’e hosi aspetu ida. Hanesan intelektuál ida, sé ita halo buat ida ne’e, ne’e hatudu katak di’ak liu ita presiza ba “han tan lai”.
*) Hirus nu’udar sentimentu normál ida iha moris. Maibé, hirus mak la kanaliza ho didi’ak, hatudu katak ita ema beik-teen. Hatudu mós katak ita nu’udar ema mak laiha dauk maturidade. Figuraun, afinál buat ne’e fásil loos atu hatete, maibé susar ba ita atu pratika iha ita-nia moris loron-loron!
*) Ó hakarak ema atu respeita ó? Entaun, respeita mós ema seluk. Ne’e “harga mati, yang tidak bisa ditawar-tawar lagi.”
***
Friday, July 18, 2008
AFORISMA DIARIA [18-7-2008]-2
Illa Dewata,18-7-2008
[Hamutuk nafatin ho ha’u-nia sorin balu, no ha’u-nia tee rohan, goza ferias......
Ohin alin Micha nia tinan. Nia kompleta tinan 37. Ha’u seidauk haruka mensajen parabens ba nia.]
*)Tansá, no tansá? :
- Tansá mak ó bele laran metan, sobak fali saida mak ó muta sai tiha ona?
-Tansá mak ó laran laiha, neon laiha, han iha ema nia bikan laran, no to’o ikus, ó tee tan fali iha ema nia bikan laran?
-Tansá mak ó ulun halai, sai fali hanesan asu, hahoris tiha ó-nia oan, to’o ikus, ó lambe fali nia?
-Tansá mak ó bele moe laiha, lambe fali kabeen ne’ebé ó tafui tiha ona?
-Tansá mak ó sei bele laran metan bainhira maluk ida husu tiha ona deskulpa ho haraik an tomak, ó sei kontinua arogante hodi la fó perdaun? Maibé, ó kontinua konfesa lemo-lemo katak ó ne’e eskolante Mestre Divinu nian? Ah, hidup ini senantiasa penuh dengan paradoks!
- Tansá mak ó faan fali ó-nia rain ba ema seluk? Ó la hadomi ó-nia rain ka? Ó-nia rain la kole ba ó ka?
- Tansá mak ha’u nawan bele sa’e, baku ha’u-nia kaben tuir ha’u-nia hakarak, tanba de’it nia defende no lakohi husik nia familia sira?
*) Imi hun, imi abut ida; imi husar talin ida, kait malu. Tansá ó mak ó barani taa kotu?
[Hamutuk nafatin ho ha’u-nia sorin balu, no ha’u-nia tee rohan, goza ferias......
Ohin alin Micha nia tinan. Nia kompleta tinan 37. Ha’u seidauk haruka mensajen parabens ba nia.]
*)Tansá, no tansá? :
- Tansá mak ó bele laran metan, sobak fali saida mak ó muta sai tiha ona?
-Tansá mak ó laran laiha, neon laiha, han iha ema nia bikan laran, no to’o ikus, ó tee tan fali iha ema nia bikan laran?
-Tansá mak ó ulun halai, sai fali hanesan asu, hahoris tiha ó-nia oan, to’o ikus, ó lambe fali nia?
-Tansá mak ó bele moe laiha, lambe fali kabeen ne’ebé ó tafui tiha ona?
-Tansá mak ó sei bele laran metan bainhira maluk ida husu tiha ona deskulpa ho haraik an tomak, ó sei kontinua arogante hodi la fó perdaun? Maibé, ó kontinua konfesa lemo-lemo katak ó ne’e eskolante Mestre Divinu nian? Ah, hidup ini senantiasa penuh dengan paradoks!
- Tansá mak ó faan fali ó-nia rain ba ema seluk? Ó la hadomi ó-nia rain ka? Ó-nia rain la kole ba ó ka?
- Tansá mak ha’u nawan bele sa’e, baku ha’u-nia kaben tuir ha’u-nia hakarak, tanba de’it nia defende no lakohi husik nia familia sira?
*) Imi hun, imi abut ida; imi husar talin ida, kait malu. Tansá ó mak ó barani taa kotu?
AFORISMA DIARIA [18-7-2007]
Illa Deuza nian, 17-7-2008
[Illa Deuza nian simu ha’u ho ha’u-nia familia ho fuan ho laran malirin. Ha’u hetan kbiit liután atu kontinua hala’o ha’u-nia viajen—esprituál no fíziku. Ha’u hakarak kontinua lori ha’u-nia kruz, sa’e ba to’o iha Kalváriu tutun..]
*)Ha’u promete tiha ona ba ha’u-nia an katak ha’u hakarak kontinua sai mestre no eskolante dala ida ba ha’u-nia an rasik. Ha’u hakarak aprende buat barak hosi sala hirak-ne’ebé ha’u komete tiha ona; sala hirak-ne’ebé hamosu konfuzaun no tensaun oinoin. To’o ikus, ita-boot sei iha nafatin korajen atu kontinua dehan katak ha’u ema bosok-teen? Ha’u la hatene, sá sentimentu mak ita-boot sei iha bainhira ita-boot mak iha to’ok ha’u-nia pozisaun ida hanesan ne’e? Apakah seorang yang sudah bersalah, kemudian kita terus hakimi, dan menjatuhi dia hukuman, tanpa adanya kesempatan untuk pemberian ampunan?
*) Ha’u sei la hakfodak, tanba de’it ha’u-nia hahalok kleuk—hakanek tebes ita boot-nia fuan laran tomak, no ita-boot, to’o ikus, foti liman hasoru ha’u, no la bolu tan ha’u hanesan ona uluk baibain ita-boot bolu ha’u. Laiha buat ida. Maluk, ha’u sei la hirus. Maluk, ha’u sei la rai ódiu ba ita-boot. Ha’u husu boot de’it katak ha’u sei kontinua iha pasiénsia hodi simu realidade ida-ne’e. Bele dehan mós katak ne’e konsekuénsia lójika ida-ne’ebé ha’u labele halais sees. Ne’e nu’udar mós kruz todan ida-ne’ebé ha’u tenke lori, no tula iha ha’u-nia kabas, hodi hakat, sa’e ba to’o ba ha’u-nia Kalváriu tutun.
*) Ha’u promete, ita kala sei la hamutuk ona, to’o de’it rai ne’e nabeen. Maibé hosi distánsia dook, ha’u sei kontinua hakarak atu haklaken ha’u-nia domin ba ó; domin ne’ebé hetan tiha ona purifikasaun hosi naroman lalehan nian.
*) Ha’u promete, bainhira ó mate tiha ona, ha’u kala sei ba hakbesik ó-nia mate isin hodi halot ó iha rai kuak ho didi’ak. Ó nu’udar ha’u-nia sorin balun ida-ne’ebé uluk ita moris hamutuk iha uma kain ida. Ha’u labele nega katak raan ne’ebé suli iha ita-nia oan sira isin lolon ne’e, raan ita nain rua nian, ne’ebé purifika tiha ona ho raan aliansa foun nian.
*) Ha’u hakarak fase tebes ha’u-nia isin ho klamar ne’ebé foer, no mós nakonu ho iis tahu dois, ho ha’u-nia fuan ho laran tomak. Ha’u hakarak fakar mina-morin “arependimentu” nian iha Na’i, uma lulik no matebian sira nia ain hun. Ha’u komprende katak ita-boot sei la fiar. Ha’u komprende katak ita-boot sei kontinua hamanasa. Ha’u komprende katak ita-boot sei kontinua laran sei la malirin. Maibé, permite netik ha’u atu hamosu pergunta ida ba dala ikusliu, sei to’o tempu ruma ba ita-boot atu muda ita-boot nia hanoin no sentimentu ka? Ah,Only God knows!
[Illa Deuza nian simu ha’u ho ha’u-nia familia ho fuan ho laran malirin. Ha’u hetan kbiit liután atu kontinua hala’o ha’u-nia viajen—esprituál no fíziku. Ha’u hakarak kontinua lori ha’u-nia kruz, sa’e ba to’o iha Kalváriu tutun..]
*)Ha’u promete tiha ona ba ha’u-nia an katak ha’u hakarak kontinua sai mestre no eskolante dala ida ba ha’u-nia an rasik. Ha’u hakarak aprende buat barak hosi sala hirak-ne’ebé ha’u komete tiha ona; sala hirak-ne’ebé hamosu konfuzaun no tensaun oinoin. To’o ikus, ita-boot sei iha nafatin korajen atu kontinua dehan katak ha’u ema bosok-teen? Ha’u la hatene, sá sentimentu mak ita-boot sei iha bainhira ita-boot mak iha to’ok ha’u-nia pozisaun ida hanesan ne’e? Apakah seorang yang sudah bersalah, kemudian kita terus hakimi, dan menjatuhi dia hukuman, tanpa adanya kesempatan untuk pemberian ampunan?
*) Ha’u sei la hakfodak, tanba de’it ha’u-nia hahalok kleuk—hakanek tebes ita boot-nia fuan laran tomak, no ita-boot, to’o ikus, foti liman hasoru ha’u, no la bolu tan ha’u hanesan ona uluk baibain ita-boot bolu ha’u. Laiha buat ida. Maluk, ha’u sei la hirus. Maluk, ha’u sei la rai ódiu ba ita-boot. Ha’u husu boot de’it katak ha’u sei kontinua iha pasiénsia hodi simu realidade ida-ne’e. Bele dehan mós katak ne’e konsekuénsia lójika ida-ne’ebé ha’u labele halais sees. Ne’e nu’udar mós kruz todan ida-ne’ebé ha’u tenke lori, no tula iha ha’u-nia kabas, hodi hakat, sa’e ba to’o ba ha’u-nia Kalváriu tutun.
*) Ha’u promete, ita kala sei la hamutuk ona, to’o de’it rai ne’e nabeen. Maibé hosi distánsia dook, ha’u sei kontinua hakarak atu haklaken ha’u-nia domin ba ó; domin ne’ebé hetan tiha ona purifikasaun hosi naroman lalehan nian.
*) Ha’u promete, bainhira ó mate tiha ona, ha’u kala sei ba hakbesik ó-nia mate isin hodi halot ó iha rai kuak ho didi’ak. Ó nu’udar ha’u-nia sorin balun ida-ne’ebé uluk ita moris hamutuk iha uma kain ida. Ha’u labele nega katak raan ne’ebé suli iha ita-nia oan sira isin lolon ne’e, raan ita nain rua nian, ne’ebé purifika tiha ona ho raan aliansa foun nian.
*) Ha’u hakarak fase tebes ha’u-nia isin ho klamar ne’ebé foer, no mós nakonu ho iis tahu dois, ho ha’u-nia fuan ho laran tomak. Ha’u hakarak fakar mina-morin “arependimentu” nian iha Na’i, uma lulik no matebian sira nia ain hun. Ha’u komprende katak ita-boot sei la fiar. Ha’u komprende katak ita-boot sei kontinua hamanasa. Ha’u komprende katak ita-boot sei kontinua laran sei la malirin. Maibé, permite netik ha’u atu hamosu pergunta ida ba dala ikusliu, sei to’o tempu ruma ba ita-boot atu muda ita-boot nia hanoin no sentimentu ka? Ah,Only God knows!
Monday, July 14, 2008
AFORISMA DIARIA [14-7-2008]
[ Tuku 8:23 dadeer. Morning! Ha'u sei nafatin rai Java...Sei kontinua hala'o viajen fiziku no espiritual. Dalan nakonu ho aitarak. Dalan nakonu ho kleuk. Ha'u sidi, no sidi la oras... Ha'u monu, no hadeer fila fali... Ha'u hakarak la'o, buka tuir Mestre no mestre sira seluk nia ain fatin.....]
13 Jullu 2008 [tuku 5:03 PM]
[Am still somewhere in the land of old Javanese Kingdom, Majapahit. Hala’o hela viajen—tantu fíziku no espirituál.
Figuraun, tanba de’it okupadu ho buat seluk, dala ida tan ha’u haluha loos Papá-nia loron mate no loron hakoi.. Papá, perdaun!......
Lakaleur (loron tolu tan) ha’u sei hasoru Apai, Amor ho Kaka Nia maka oras ne’e iha ona Illa Dewata. Sira to’o horiseik hosi Dili. Ami sei pasa férias hamutuk, no depois loron haat tan mak ami fila fali ba rain doben, TL.]
Percik-percik permenungan: [ba dala ida ne’e, ha’u konsege hakerek barak, tanba inspirasaun mosu, ha’u tahan labele..]
*) Lia loos ne’e hanesan foho vulkanu, sedu ka tarde, sei rebenta. Se la sala, ha’u hatete tiha buat ne’e ona iha tempu liubá. Bainhira rebenta ona, sei mosu rai bokur, dubun foun sei mosu, haburas foho lolon, no rai tetuk. Bainhira lia loos fakar sai ona, entaun sei iha armonia, rekonsiliasaun, no sei iha dame.
*) Ita hotu ne’e e mesak ema maksalak, hakat iha dalan nakukun, durante tempu naruk. Ita-nia egoismu bobar metin ita-nia an; ita sai matan delek, fuan tomak, laran laiha, neon laiha, kakutak la joga. Ita hakenek maluk sira seluk nia fuan no neon. Sinti ba dalan laiha hotu ona atu ko’alia. Saida teni maka ita sei bele defende ita-nia an, no ko’alia sé karik bandeira konfiansa nian ita la dada sa’e ona iha ita-nia “pelataran kehidupan”?
*) Buat hotu ne’ebé ita halo, atu ki’ik ka boot, sempre iha konsekuénsia. Husu boot de’it ita sei bele luku klean liután iha tasi “berpikir dan berjiwa besar” nian, hodi nune’e ita sei iha korajen atu simu konsekuénsia sá de’it maka sei mosu iha ita-nia oin.
*) Tan de’it ita-nia hahalok kleuk, ita-nia midar sira hotu ne’ebé durante ne’e iha, semo lakon hotu. Buat hotu sei sai moruk. Sei iha oportunidade no espasu atu halo fali buat sira-ne’e sai midar fila-fali hanesan uluk?
*) Kbiit ita ema nian lakon hotu ona. Nakukun, konserteza, sei falun metin ita hotu. Kbiit Ahi-oan Domin sei lakan, sei fó roman ne’ebé rohan la’ek, karik ita sei rai fiar oituan balu ba kbiit ida-ne’e.
*) Ha’u prontu atu sai hosi sirkulu amizade ita-nian sé karik istória hakarak buat ne’e sai hanesan nune’e duni. Kondisaun realidade moris nian ne’ebé nakonu ho antagonista, dudu ha’u atu hakiduk duni ba kotuk. Hosi dook, la ho dúvida, ha’u sei hateke no apresia panorama amizade nian ne’e ho saudades tomak, alias ho laran taridu. No aban, ha’u fiar katak loron matan sei mosu fali hanesan baibain iha orizonte ne’ebá. And I will be ready to sing my solitary tunes with all the strength that I still have.
*) Ha’u hatene katak susar ba maluk sira atu lolo perdaun oan ruma mai ha’u tanba ha’u-nia hahalok mak la tuir dalan ita ema moris nia hakarak. Karik nune’e duni, entaun ha’u sei husik tempu mak sei determina nia performance rasik—oinsá buat hotu sei haklaken. Ha’u labele nega katak ho laran kanek, no mós fuan moras, ha’u sei hakat mesak, la’o iha ambiente labirintu solitude nian.
[ sei nafatin 13-7-2008, tuku 9:21 kalan.]
*) Ódiu ho vingansa sei hamosu tan violénsia karik ita la kanaliza didi’ak buat rua ne’e iha ita-nia moris. Korente boot ne’e nunka mais kotu. Maski iha ódiu nia leet, no mós kondisaun ida-ne’ebé nakonu ho tensaun, dalan di’ak liu mai ita atu tuir mak ne’e: ita tenke prontu atu hasa’e bandeira domin no dame nian halo aas iha ita-nia moris nia foho tutun.
*) Ami monu tiha ona ba tahu laran ne’ebé nakonu ho iis dois. Tahu laran ne’e naruk no mós klean. Ami isin sai foer hotu, konserteza. Book an ladi’ak. Tahu kuaze halo ami mout ba bee kidun. Teki-tekis mosu Samaritanu ida. Nia dada ami sai husi tahu laran. Na’i, ami agradese ba Ita-Boot tanba Ita-Boot loke duni maluk Samaritanu ne’e nia fuan ho neon hodi simu fali ami “as the way we are, and not the way we should be.”
*) Maluk, keta rai ódiu, ketas rai hirus. Buka meius atu kontrola an, no labele atu tau liman hasoru ema seluk. Ó sei hanoin Mestre nia liafuan katak, “bainhira ema basa ó-nia hasan sorin, se tan hasan sorin ba nia atu basa.”?
*) Funu moris tiha ona. Funu trambe loos hanesan ahi han uma. Maluk, ó sei hakarak atu fui tan gazolina?
*) Kabeen maka tafui, se bele, ita labele lambe fila fali.
*) Hakarak atu sai asuwain? Tenke kumpri buat tuirmai: “berani karena benar, dan takut karena salah.”
*)Moris nia beleza no haksolok sei semo lakon iha ita-nia leet, se karik ita la tane buat tolu tuirmai ne’e: etika, lójika no estétika, hanesan bee kopu ida la nakfakar.
*) Ha’u sei bele halo tuir nafatin Mestre nia liafuan ne’ebé hatete katak, “hate the sin, and not the sinner.”?
*) Hatete katak, “I am sorry, I was wrong.”, hatudu katak “human being is not perfect.”
*) Hatete no rekoñese katak, “I was a real bastard. I have hurt many people’s feelings. And, overall, I have made the whole world unholy.”, hatudu katak “hosi dalan nakukun, ita la’o ba hetan naroman.” (hanoin fali Papá nia liafuan).
*) Mundu ita-nian nakonu ho buat kroat. Iha tendénsia ba ita atu kadi buat kroat sira-ne’e, no hamosu raan nakfakar iha fatin-fatin. Are you called to take the sword, and shed the blood, or are you called to raise the flag of peace, and let it fly high at the centre of our universe?
*) Na’i, Ita-Boot de’it mak Santu, Ita-Boot de’it maka boot liuhotu. Na’i de’it mak liurai. Na’i de’it mak ukun ho lia loos no domin. Hori uluk, hori otas kedas. Lolo mai ba, lolo mai atan ha’u perdaun lalehan nian!
*) Mestre, ha’u hakarak subar an metin iha lalatak Maria Madalena nian. Keta soe ha’u, keta husik ha’u. Keta halo ha’u monu, no monu dala fila-fila.
*) Mestre, ha’u-nia ibun toos, ha’u nanál metin.Ho sá liafuan tan maka ha’u bele haklaken agradesimentu ba Ita-Boot tanba Ita-Boot nia laran luak no maus, no tanba Ita-Boot kura ha’u-nia kanek bubu sira ho mina azeite domin nian?
*) Ita dala barak iha tendénsia atu dudu maluk seluk ba didin lolon. Ita la fó fatin ba maluk ne’e atu dada iis. Ita la fó oportunidade kedas ba maluk ne’e atu tuur ko’alia, defende nia an. Maibé, to’o ikus, maluk ne’e konsege defende an, no kaer liman hasoru ita. Nune’e tiha, ita sei iha korajen hodi dehan tan katak maluk seluk sira ne’e mak mesak ema “trouble maker” sira de’it. Jesus, holy cow, give me a break!
*) Iha metan, ita hetan mutin. Iha mutin, ita hetan metan. Ah, moris ne’e nakonu ho absurditas! How should I behave?
*) Ba ita ema, sempre iha limite ba buat hotu. Maibé, ba Na’i, “nothing is impossible”. Ho Na’i nia kbiit, ita sei kore ita-nia an hosi opresaun sala nian. Thank you, Lord, Oh my Almighty, my Savior, my Protector for your blessing mercy!
*) Iha ó-nia matan, ha’u hateke borus lalatak Mestre nian no Judas nian mós. Ha’u la hatene loos, oinsá mak ha’u bele haklaken ha’u-nia an ba ó?
*) Atu hakarak ka lakohi, dala barak ita uza máskara iha ita-nia asaun moris loron-loron. Ita hotu-hotu hala’o buat ne’e, maibé nia degrau mak la hanesan: balu uza barak buat ne’e, balu natoon de’it, no balu oituan liu. Ita bele bosok ema seluk, maibé ita bosok la hetan ba Maromak, matebian sira no uma lulik. Ah, teki-tekis ha’u hanoin fali provérbiu, “tak ada gading yang tak retak.”
*) Atu oituan ka barak, ita ema ne’e sempre rai segredu—segredu ne’ebé nakonu ho morin, no barak liu mak nakonu ho iis dois la halimar. Segredu ne’e refleta duni ita-nia vulnerabilidade hanesan ema kriatura ida-ne’ebé dala barak susar atu livre tebes hodi labele monu ba sala. Ita iha kbiit atu enfrenta vulnerabilidade sira ne’e hotu ho aten barani ka la’e?
***
14-7-2008
Tuku 6:34 AM
*) Mestre, tanba sá maka Ita-Boot tenke hili ha’u sai Ita-Boot nia eskolante? Ha’u ne’e folin sá teni? Ita-Boot haree rasik ho matan katak ha’u-nia isin no klamar nakonu ho tahu iis dois. Maibé, se karik ida-ne’e nu’udar bee kalis ida maka ha’u tenke hemu duni, entaun, ha’u sei halo tuir de’it ho saida maka Ita-Boot rasik hakarak. Ha’u prontu atu nega ha’u ha’u-nia an, tula kruz todan iha ha’u-nia kabas, no la’o tuir Ita-Boot nia ain leut.
13 Jullu 2008 [tuku 5:03 PM]
[Am still somewhere in the land of old Javanese Kingdom, Majapahit. Hala’o hela viajen—tantu fíziku no espirituál.
Figuraun, tanba de’it okupadu ho buat seluk, dala ida tan ha’u haluha loos Papá-nia loron mate no loron hakoi.. Papá, perdaun!......
Lakaleur (loron tolu tan) ha’u sei hasoru Apai, Amor ho Kaka Nia maka oras ne’e iha ona Illa Dewata. Sira to’o horiseik hosi Dili. Ami sei pasa férias hamutuk, no depois loron haat tan mak ami fila fali ba rain doben, TL.]
Percik-percik permenungan: [ba dala ida ne’e, ha’u konsege hakerek barak, tanba inspirasaun mosu, ha’u tahan labele..]
*) Lia loos ne’e hanesan foho vulkanu, sedu ka tarde, sei rebenta. Se la sala, ha’u hatete tiha buat ne’e ona iha tempu liubá. Bainhira rebenta ona, sei mosu rai bokur, dubun foun sei mosu, haburas foho lolon, no rai tetuk. Bainhira lia loos fakar sai ona, entaun sei iha armonia, rekonsiliasaun, no sei iha dame.
*) Ita hotu ne’e e mesak ema maksalak, hakat iha dalan nakukun, durante tempu naruk. Ita-nia egoismu bobar metin ita-nia an; ita sai matan delek, fuan tomak, laran laiha, neon laiha, kakutak la joga. Ita hakenek maluk sira seluk nia fuan no neon. Sinti ba dalan laiha hotu ona atu ko’alia. Saida teni maka ita sei bele defende ita-nia an, no ko’alia sé karik bandeira konfiansa nian ita la dada sa’e ona iha ita-nia “pelataran kehidupan”?
*) Buat hotu ne’ebé ita halo, atu ki’ik ka boot, sempre iha konsekuénsia. Husu boot de’it ita sei bele luku klean liután iha tasi “berpikir dan berjiwa besar” nian, hodi nune’e ita sei iha korajen atu simu konsekuénsia sá de’it maka sei mosu iha ita-nia oin.
*) Tan de’it ita-nia hahalok kleuk, ita-nia midar sira hotu ne’ebé durante ne’e iha, semo lakon hotu. Buat hotu sei sai moruk. Sei iha oportunidade no espasu atu halo fali buat sira-ne’e sai midar fila-fali hanesan uluk?
*) Kbiit ita ema nian lakon hotu ona. Nakukun, konserteza, sei falun metin ita hotu. Kbiit Ahi-oan Domin sei lakan, sei fó roman ne’ebé rohan la’ek, karik ita sei rai fiar oituan balu ba kbiit ida-ne’e.
*) Ha’u prontu atu sai hosi sirkulu amizade ita-nian sé karik istória hakarak buat ne’e sai hanesan nune’e duni. Kondisaun realidade moris nian ne’ebé nakonu ho antagonista, dudu ha’u atu hakiduk duni ba kotuk. Hosi dook, la ho dúvida, ha’u sei hateke no apresia panorama amizade nian ne’e ho saudades tomak, alias ho laran taridu. No aban, ha’u fiar katak loron matan sei mosu fali hanesan baibain iha orizonte ne’ebá. And I will be ready to sing my solitary tunes with all the strength that I still have.
*) Ha’u hatene katak susar ba maluk sira atu lolo perdaun oan ruma mai ha’u tanba ha’u-nia hahalok mak la tuir dalan ita ema moris nia hakarak. Karik nune’e duni, entaun ha’u sei husik tempu mak sei determina nia performance rasik—oinsá buat hotu sei haklaken. Ha’u labele nega katak ho laran kanek, no mós fuan moras, ha’u sei hakat mesak, la’o iha ambiente labirintu solitude nian.
[ sei nafatin 13-7-2008, tuku 9:21 kalan.]
*) Ódiu ho vingansa sei hamosu tan violénsia karik ita la kanaliza didi’ak buat rua ne’e iha ita-nia moris. Korente boot ne’e nunka mais kotu. Maski iha ódiu nia leet, no mós kondisaun ida-ne’ebé nakonu ho tensaun, dalan di’ak liu mai ita atu tuir mak ne’e: ita tenke prontu atu hasa’e bandeira domin no dame nian halo aas iha ita-nia moris nia foho tutun.
*) Ami monu tiha ona ba tahu laran ne’ebé nakonu ho iis dois. Tahu laran ne’e naruk no mós klean. Ami isin sai foer hotu, konserteza. Book an ladi’ak. Tahu kuaze halo ami mout ba bee kidun. Teki-tekis mosu Samaritanu ida. Nia dada ami sai husi tahu laran. Na’i, ami agradese ba Ita-Boot tanba Ita-Boot loke duni maluk Samaritanu ne’e nia fuan ho neon hodi simu fali ami “as the way we are, and not the way we should be.”
*) Maluk, keta rai ódiu, ketas rai hirus. Buka meius atu kontrola an, no labele atu tau liman hasoru ema seluk. Ó sei hanoin Mestre nia liafuan katak, “bainhira ema basa ó-nia hasan sorin, se tan hasan sorin ba nia atu basa.”?
*) Funu moris tiha ona. Funu trambe loos hanesan ahi han uma. Maluk, ó sei hakarak atu fui tan gazolina?
*) Kabeen maka tafui, se bele, ita labele lambe fila fali.
*) Hakarak atu sai asuwain? Tenke kumpri buat tuirmai: “berani karena benar, dan takut karena salah.”
*)Moris nia beleza no haksolok sei semo lakon iha ita-nia leet, se karik ita la tane buat tolu tuirmai ne’e: etika, lójika no estétika, hanesan bee kopu ida la nakfakar.
*) Ha’u sei bele halo tuir nafatin Mestre nia liafuan ne’ebé hatete katak, “hate the sin, and not the sinner.”?
*) Hatete katak, “I am sorry, I was wrong.”, hatudu katak “human being is not perfect.”
*) Hatete no rekoñese katak, “I was a real bastard. I have hurt many people’s feelings. And, overall, I have made the whole world unholy.”, hatudu katak “hosi dalan nakukun, ita la’o ba hetan naroman.” (hanoin fali Papá nia liafuan).
*) Mundu ita-nian nakonu ho buat kroat. Iha tendénsia ba ita atu kadi buat kroat sira-ne’e, no hamosu raan nakfakar iha fatin-fatin. Are you called to take the sword, and shed the blood, or are you called to raise the flag of peace, and let it fly high at the centre of our universe?
*) Na’i, Ita-Boot de’it mak Santu, Ita-Boot de’it maka boot liuhotu. Na’i de’it mak liurai. Na’i de’it mak ukun ho lia loos no domin. Hori uluk, hori otas kedas. Lolo mai ba, lolo mai atan ha’u perdaun lalehan nian!
*) Mestre, ha’u hakarak subar an metin iha lalatak Maria Madalena nian. Keta soe ha’u, keta husik ha’u. Keta halo ha’u monu, no monu dala fila-fila.
*) Mestre, ha’u-nia ibun toos, ha’u nanál metin.Ho sá liafuan tan maka ha’u bele haklaken agradesimentu ba Ita-Boot tanba Ita-Boot nia laran luak no maus, no tanba Ita-Boot kura ha’u-nia kanek bubu sira ho mina azeite domin nian?
*) Ita dala barak iha tendénsia atu dudu maluk seluk ba didin lolon. Ita la fó fatin ba maluk ne’e atu dada iis. Ita la fó oportunidade kedas ba maluk ne’e atu tuur ko’alia, defende nia an. Maibé, to’o ikus, maluk ne’e konsege defende an, no kaer liman hasoru ita. Nune’e tiha, ita sei iha korajen hodi dehan tan katak maluk seluk sira ne’e mak mesak ema “trouble maker” sira de’it. Jesus, holy cow, give me a break!
*) Iha metan, ita hetan mutin. Iha mutin, ita hetan metan. Ah, moris ne’e nakonu ho absurditas! How should I behave?
*) Ba ita ema, sempre iha limite ba buat hotu. Maibé, ba Na’i, “nothing is impossible”. Ho Na’i nia kbiit, ita sei kore ita-nia an hosi opresaun sala nian. Thank you, Lord, Oh my Almighty, my Savior, my Protector for your blessing mercy!
*) Iha ó-nia matan, ha’u hateke borus lalatak Mestre nian no Judas nian mós. Ha’u la hatene loos, oinsá mak ha’u bele haklaken ha’u-nia an ba ó?
*) Atu hakarak ka lakohi, dala barak ita uza máskara iha ita-nia asaun moris loron-loron. Ita hotu-hotu hala’o buat ne’e, maibé nia degrau mak la hanesan: balu uza barak buat ne’e, balu natoon de’it, no balu oituan liu. Ita bele bosok ema seluk, maibé ita bosok la hetan ba Maromak, matebian sira no uma lulik. Ah, teki-tekis ha’u hanoin fali provérbiu, “tak ada gading yang tak retak.”
*) Atu oituan ka barak, ita ema ne’e sempre rai segredu—segredu ne’ebé nakonu ho morin, no barak liu mak nakonu ho iis dois la halimar. Segredu ne’e refleta duni ita-nia vulnerabilidade hanesan ema kriatura ida-ne’ebé dala barak susar atu livre tebes hodi labele monu ba sala. Ita iha kbiit atu enfrenta vulnerabilidade sira ne’e hotu ho aten barani ka la’e?
***
14-7-2008
Tuku 6:34 AM
*) Mestre, tanba sá maka Ita-Boot tenke hili ha’u sai Ita-Boot nia eskolante? Ha’u ne’e folin sá teni? Ita-Boot haree rasik ho matan katak ha’u-nia isin no klamar nakonu ho tahu iis dois. Maibé, se karik ida-ne’e nu’udar bee kalis ida maka ha’u tenke hemu duni, entaun, ha’u sei halo tuir de’it ho saida maka Ita-Boot rasik hakarak. Ha’u prontu atu nega ha’u ha’u-nia an, tula kruz todan iha ha’u-nia kabas, no la’o tuir Ita-Boot nia ain leut.
Friday, July 11, 2008
AFORISMA DIARIA [11-7-2008]
[Agora iha Jakarta. Foin mai fali Jakarta horibaintolu hosi Dili. Ikusliu ha'u mai Jakarta, iha tempu Indonezia iha tinan 1987. Ha'u mai mesak, hala'o vizita pesoal. Ha'u hela iha kolega, Nelden nia uma. Uma boot. Furak. Fatin luan. Ninia inan-aman mate hotu ona. Nia belun ida maka laran di'ak tebes. Ami hasoru malu ba dahuluk iha Outubru tinan kotuk bainhira ha'u partisipa iha Festival Eskritor iha Ubud, Bali....]
Jakarta kontinua ho ninia karakteristiku hanesan uluk. Trafiku sempre 'macet'.
Ha'u iha tempu di'ak atu halo reflesaun no relaxa...]
*) Kuidadu, kuidadu! Dala ida tan, kuidadu no kuidadu. Matan moris, neon na'in. Asu fuik mosu barak iha dalan klaran. Asu fuik barak maka subar an iha bibi malae nia kulit.
*) Lian domin hakat liu rai keta. Lian domin sa'i nu'udar rebeliaun kontra "status quo". Ko'alia lian domin, la presiza tan uza ema durubasa sira.
*) Dalan X-tu nian nakonu ho aitarak, dalan X-tu nian nakonu ho rai kuak, dalan X-tu nian nakonu ho dalan kleuk tun, kleuk sa'e. Maibe dalan ne'e sei lori ema sira ne'ebe fiar Nia atu hetan salvasaun rohan laek.
Jakarta kontinua ho ninia karakteristiku hanesan uluk. Trafiku sempre 'macet'.
Ha'u iha tempu di'ak atu halo reflesaun no relaxa...]
*) Kuidadu, kuidadu! Dala ida tan, kuidadu no kuidadu. Matan moris, neon na'in. Asu fuik mosu barak iha dalan klaran. Asu fuik barak maka subar an iha bibi malae nia kulit.
*) Lian domin hakat liu rai keta. Lian domin sa'i nu'udar rebeliaun kontra "status quo". Ko'alia lian domin, la presiza tan uza ema durubasa sira.
*) Dalan X-tu nian nakonu ho aitarak, dalan X-tu nian nakonu ho rai kuak, dalan X-tu nian nakonu ho dalan kleuk tun, kleuk sa'e. Maibe dalan ne'e sei lori ema sira ne'ebe fiar Nia atu hetan salvasaun rohan laek.
***
Thursday, June 26, 2008
AFORISMA DIARIA [26-6-2008]
[Global Internet, Caicoli bolu fali ona ha'u atu mai atualiza ha'u-nia blog sira. Tempu la'o lalais loos. Hakfodak agora semana rua ona maka ha'u seidauk atu atualiza blog sira. Okupadu tebes servisu no vida familiar no atividade ekstra sira seluk halo ha'u kuaze laiha enerjia no tempu atu tuur dada lia iha 'cyberspace'.
Idea sira barak maka mosu, no reflesaun lubuk ida maka ha'u halo tiha ona iha fulan ida ne'e nia laran, no ha'u tenta toma nota hotu ona iha ha'u-nia notes ho titulu "Notes of A Musafir".
Ha'u agradese ba Na'i, matebian sira no uma lulik ne'ebe fo kbiit tebes mai ha'u hodi halo reflesaun klean kona-ba ita ema nia moris. Ha'u hatene katak ha'u-nia leitor sira, liu-liu ha'u-nia alin Mundo la tahan ona atu hein hodi akompana ha'u-nia 'gejolak jiwa' hanesan ema 'man of letters' ida.....]
*) Ami haree kbiit tolu kedas hadulas hale'u o, Belun. Kbiit Na'i nian, matebian sira nian no kbiit uma lulik nian. No o mos hatete mai ami atu lalika hakfodak, no atu lalika foti an, no lokok an. O mos dehan teni, se karik imi lokok no foti imi-nia an, kbiit sira ne'e semo sai tomak hosi im-nia isin lolon no klamar.
*) Hanesan eskritor alias lia na'in ida ha'u tenke mantein bebeik ha'u-nia independensia no jestu kritiku atu oinsa maka ha'u bele observa halo loloos lala'ok moris ita ema nian ne'ebe nakonu ho midar no moruk. Se ha'u la halo ida-ne'e, entaun ha'u lakon ona vizaun hanesan "manusia periferi".
*)Susar ba ita atu hadomi duke odiu, susar ba ita atu foti duke fo, no susar ba ita atu harii duke harahun (hanoin fali liafuan ha'u-nia xefe boot kona-ba Jackie Chan, ator kong-fu Xina nia lia fuan, ne'ebe oras ne'e vizita TL ).
*) Husu boot mensajen Jackie Chan nian: disiplina, respeitu no unidade, ne'ebe hato'o liuhosi diskursu no 'spanduk' sira lubuk ne'ebe tara iha Dili laran ne'e la saugati de'it alias tama hosi tilun sorin, no sai borus fila fali iha tilun sorin seluk.
*) Respira tempu pasadu hanesan ita respira ar iha ita-nia moris loron-loron hosi segundu ba segundu. Maibe oin nusa atu halo buat ne'e se ar sira-ne'e hetan hotu ona poluisaun? Ha'u sei hatan hodi dehan katak, di'ak liu ita purifika poluisaun sira-ne'e liu hosi ezersisiu espiritual: yoga, meditasaun, kontemplasaun, nst.
*) Reflesaun sakral triangular ba 'kebajikan teologis' : fiar, domin no esperansa. Domin maka boot liuhotu. Ha'u folin sa teni, karik domin maka la sai nu'udar pontu sentral ida iha ha'u-nia moris loron-loron nian?
Idea sira barak maka mosu, no reflesaun lubuk ida maka ha'u halo tiha ona iha fulan ida ne'e nia laran, no ha'u tenta toma nota hotu ona iha ha'u-nia notes ho titulu "Notes of A Musafir".
Ha'u agradese ba Na'i, matebian sira no uma lulik ne'ebe fo kbiit tebes mai ha'u hodi halo reflesaun klean kona-ba ita ema nia moris. Ha'u hatene katak ha'u-nia leitor sira, liu-liu ha'u-nia alin Mundo la tahan ona atu hein hodi akompana ha'u-nia 'gejolak jiwa' hanesan ema 'man of letters' ida.....]
*) Ami haree kbiit tolu kedas hadulas hale'u o, Belun. Kbiit Na'i nian, matebian sira nian no kbiit uma lulik nian. No o mos hatete mai ami atu lalika hakfodak, no atu lalika foti an, no lokok an. O mos dehan teni, se karik imi lokok no foti imi-nia an, kbiit sira ne'e semo sai tomak hosi im-nia isin lolon no klamar.
*) Hanesan eskritor alias lia na'in ida ha'u tenke mantein bebeik ha'u-nia independensia no jestu kritiku atu oinsa maka ha'u bele observa halo loloos lala'ok moris ita ema nian ne'ebe nakonu ho midar no moruk. Se ha'u la halo ida-ne'e, entaun ha'u lakon ona vizaun hanesan "manusia periferi".
*)Susar ba ita atu hadomi duke odiu, susar ba ita atu foti duke fo, no susar ba ita atu harii duke harahun (hanoin fali liafuan ha'u-nia xefe boot kona-ba Jackie Chan, ator kong-fu Xina nia lia fuan, ne'ebe oras ne'e vizita TL ).
*) Husu boot mensajen Jackie Chan nian: disiplina, respeitu no unidade, ne'ebe hato'o liuhosi diskursu no 'spanduk' sira lubuk ne'ebe tara iha Dili laran ne'e la saugati de'it alias tama hosi tilun sorin, no sai borus fila fali iha tilun sorin seluk.
*) Respira tempu pasadu hanesan ita respira ar iha ita-nia moris loron-loron hosi segundu ba segundu. Maibe oin nusa atu halo buat ne'e se ar sira-ne'e hetan hotu ona poluisaun? Ha'u sei hatan hodi dehan katak, di'ak liu ita purifika poluisaun sira-ne'e liu hosi ezersisiu espiritual: yoga, meditasaun, kontemplasaun, nst.
*) Reflesaun sakral triangular ba 'kebajikan teologis' : fiar, domin no esperansa. Domin maka boot liuhotu. Ha'u folin sa teni, karik domin maka la sai nu'udar pontu sentral ida iha ha'u-nia moris loron-loron nian?
**
Wednesday, June 11, 2008
AFORISMA DIARIA [11-6-2008]
[Karama Public Library, Karama, Darwin, NT. Tuku 12:03 PM]
(Dada lia fali.Durante ne'e, liu-liu iha fulan Maiu nia laran, ha'u okupadu demais ho servisu no buat seluk, to'o ikus ha'u tenke 'abandona' duni hodi atualiza ha'u-nia blog sira.
Oras ne'e ha'u iha Darwin. Pasa ha'u-nia ferias (ORB= Occasional Recuperation Break). Mai hosi Dili desde Sesta liuba, 6-6. Orsida tuku 3 PM ha'u semo fali ba Dili, sa'e aviaun ONU nian.
Durante ORB iha Darwin, ha'u deskansa ho didi'ak. Hela iha Mito, Tiu Mundo nia oan nia uma. Vizita maluk sira, dada lia lubuk. Ha'u hetan lisaun barak. tempu di'ak mai ha'u atu refleta kona-ba esensia moris.
Ha'u haksolok hasoru Mito nia oan sira. Sira mos haksolok hasoru ha'u. Ha'u-nia laran dodok, matan been suli, haree sira ohin loron moris buras... Ha'u hanoin fali Tiu Mundo nia oan sira maka uluk terus iha Sisi, Fohorem. Mae haruka subar ajuda ba Tiu Mundo. Mae ho Tiu Mundo hanorin mai ha'u kona-ba esensia verdadeiru moris nian. They have taught me the great essence of brotherhood and sisterhood.
Ha'u haksolok haree Nina Moniz ho nia oan sira. Labarik sira halo belu di'ak ho ha'u. They are great friends. From them, I learned a lot about love, innocence, caring, chidhood,etc...
Ha'u haksolok hasoru Tia Veronica. She is---a great Guru-- in my poetical career. A great shaman....]
*) Saude--mental no fiziku--iha ita ida-idak nia liman. Presiza kuidadu di'ak. Saude nu'udar ita-nia osan mean. Diak liu prevene moras duke kura.(mais vale prevenir do que remediar.)
*) Labarik sira: ita-nia matan musan, ita-nia tee rohan, ita-nia raan. Sira hatutan esensia moris, "ita mai hosi ne'ebe, ita oras ne'e iha ne'ebe, no ita atu ba loos ne'ebe."
*) 'Fatuk lalian' iha tolu. Fatuk lalian tane ita-nia identidade espiritual TL nian (ita fiar Maromak, matebian no uma lulik). Karik fatuk lalian rua de'it, ita-nia sanan sei haliis, no bele bele halo bee nakfakar. No ita-nia mehi atu nono bee mos to'o ikus la sai realidade.
(Dada lia fali.Durante ne'e, liu-liu iha fulan Maiu nia laran, ha'u okupadu demais ho servisu no buat seluk, to'o ikus ha'u tenke 'abandona' duni hodi atualiza ha'u-nia blog sira.
Oras ne'e ha'u iha Darwin. Pasa ha'u-nia ferias (ORB= Occasional Recuperation Break). Mai hosi Dili desde Sesta liuba, 6-6. Orsida tuku 3 PM ha'u semo fali ba Dili, sa'e aviaun ONU nian.
Durante ORB iha Darwin, ha'u deskansa ho didi'ak. Hela iha Mito, Tiu Mundo nia oan nia uma. Vizita maluk sira, dada lia lubuk. Ha'u hetan lisaun barak. tempu di'ak mai ha'u atu refleta kona-ba esensia moris.
Ha'u haksolok hasoru Mito nia oan sira. Sira mos haksolok hasoru ha'u. Ha'u-nia laran dodok, matan been suli, haree sira ohin loron moris buras... Ha'u hanoin fali Tiu Mundo nia oan sira maka uluk terus iha Sisi, Fohorem. Mae haruka subar ajuda ba Tiu Mundo. Mae ho Tiu Mundo hanorin mai ha'u kona-ba esensia verdadeiru moris nian. They have taught me the great essence of brotherhood and sisterhood.
Ha'u haksolok haree Nina Moniz ho nia oan sira. Labarik sira halo belu di'ak ho ha'u. They are great friends. From them, I learned a lot about love, innocence, caring, chidhood,etc...
Ha'u haksolok hasoru Tia Veronica. She is---a great Guru-- in my poetical career. A great shaman....]
*) Saude--mental no fiziku--iha ita ida-idak nia liman. Presiza kuidadu di'ak. Saude nu'udar ita-nia osan mean. Diak liu prevene moras duke kura.(mais vale prevenir do que remediar.)
*) Labarik sira: ita-nia matan musan, ita-nia tee rohan, ita-nia raan. Sira hatutan esensia moris, "ita mai hosi ne'ebe, ita oras ne'e iha ne'ebe, no ita atu ba loos ne'ebe."
*) 'Fatuk lalian' iha tolu. Fatuk lalian tane ita-nia identidade espiritual TL nian (ita fiar Maromak, matebian no uma lulik). Karik fatuk lalian rua de'it, ita-nia sanan sei haliis, no bele bele halo bee nakfakar. No ita-nia mehi atu nono bee mos to'o ikus la sai realidade.
***
Sunday, May 4, 2008
AFORISMA DIARIA [4-5-2008]
[tuku 11:00 kalan]
( Sala familia nian iha Uma Fatuhada.. Apai ho Amor toba ona. Foin lalais Apai toba hakfodak, no tanis. Múzika Ebiet G.Ade nian hosi album “Nyanyian Cinta” akompaña ha’u iha momentu ne’e. Ambiente refletivu.
Ha’u, loron tomak, iha uma de’it. Hamutuk ho Amor tau matan lisuk Apai. Nia ho Zita (ami-nia empregada hosi Oecusse) ba deskansa iha loron Domingu hanesan baibain. Apai, kuandu hamutuk ho ha’u ho Amor ona, halo maña resin. Ami tenta halo tuir nia vontade. Dala ruma ha’u tenta hanorin Apai hodi la halo tuir nia vontade kuandu nia tanis.
Apai fó lisaun barak mai ha’u oinsá maka atu hakiak labarik.He is a ‘great teacher’ teaching me Child Psychology.
Ohin kalan, hahú hosi tuku 6:45 to’o tuku 8:30 ha’u ho Irmaun Augusto ensaiu múzika. Apai gosta mai besik ami hodi rona múzika no hakarak toka tambor. Teo ho Salvador ne’ebé involve iha grupu múzika ne’ebé ami forma semana kotuk la mosu atu ensaiu tanba problema familiar......]
*) Moris ne’e nu’udar funu ida, ita bele dehan hanesan nune’e. Ita presiza atu prepara ita-nia an halo didi’ak hodi sai funu-na’in ida-ne’ebé di’ak, hodi nune’e ita bele manan iha batalla moris ne’e nian. Buat hotu sei la tun de’it hosi lalehan.
*) Sai masin, ema la haree (ita), maibé ema sinti. Masin iha ne’ebé de’it, hosi rai ulun to’o rai ikun, ema sempre buka. Ema koko. Ema lambe. Ema han masin. Bainhira masin laiha, masin la tau, modo hotu-hotu han la gostu. Masin: hamate ita-nia hamalaha, hori uluk, hori otas kedas.
*) Na’i, tanba sá maka tenke ha’u? (Hanoin fali Moises iha foho Sinai.). Tanba sá maka Ó tenke hili ha’u sai Ó-nia mata-dalan hodi hatudu naroman ba maluk sira iha dalan nakukun? Na’i, ha’u ema maksalak. Ha’u-nia lalaok kleuk resin, hanesan Ó rasik hatene. Tuhan, saya tidak pantas Tuhan datang pada saya, tapi bersabdalah saja, maka saya akan sembuh.
*)Ohin ita hateke ba kotuk la’ós katak ita tenke fila fali hanesan loloos ida uluk. Hateke ba kotuk somente ita atu horon fila fali iis pasadu nian ne’ebé murak no kmanek, hodi nune’e, bainhira ita atu hakat ba oin karik, ita sei la sidi, no ita sei la monu hanesan uluk. Atu hakarak ka lakohi, ita, ba dala ida-ne’e, konserteza sei monu no sidi fila fali, maibé iha rai kuak no rai naruk ida-ne’ebé foun.
*) Mama Inan Doben, husik ba! Loron ruma kuandu nia ba kotuk, no ba oin mós la di’ak ona maka nia foin basa nia reen toos no buka nia hun no abut. Maibé, molok nia halo buat ida-ne’e, buat hotu tarde loos ona. Entaun, ha’u sei ho laran luak no laran kmanek hamrik hodi dehan, “Alin, mais vale tarde do que nunca.”
( Sala familia nian iha Uma Fatuhada.. Apai ho Amor toba ona. Foin lalais Apai toba hakfodak, no tanis. Múzika Ebiet G.Ade nian hosi album “Nyanyian Cinta” akompaña ha’u iha momentu ne’e. Ambiente refletivu.
Ha’u, loron tomak, iha uma de’it. Hamutuk ho Amor tau matan lisuk Apai. Nia ho Zita (ami-nia empregada hosi Oecusse) ba deskansa iha loron Domingu hanesan baibain. Apai, kuandu hamutuk ho ha’u ho Amor ona, halo maña resin. Ami tenta halo tuir nia vontade. Dala ruma ha’u tenta hanorin Apai hodi la halo tuir nia vontade kuandu nia tanis.
Apai fó lisaun barak mai ha’u oinsá maka atu hakiak labarik.He is a ‘great teacher’ teaching me Child Psychology.
Ohin kalan, hahú hosi tuku 6:45 to’o tuku 8:30 ha’u ho Irmaun Augusto ensaiu múzika. Apai gosta mai besik ami hodi rona múzika no hakarak toka tambor. Teo ho Salvador ne’ebé involve iha grupu múzika ne’ebé ami forma semana kotuk la mosu atu ensaiu tanba problema familiar......]
*) Moris ne’e nu’udar funu ida, ita bele dehan hanesan nune’e. Ita presiza atu prepara ita-nia an halo didi’ak hodi sai funu-na’in ida-ne’ebé di’ak, hodi nune’e ita bele manan iha batalla moris ne’e nian. Buat hotu sei la tun de’it hosi lalehan.
*) Sai masin, ema la haree (ita), maibé ema sinti. Masin iha ne’ebé de’it, hosi rai ulun to’o rai ikun, ema sempre buka. Ema koko. Ema lambe. Ema han masin. Bainhira masin laiha, masin la tau, modo hotu-hotu han la gostu. Masin: hamate ita-nia hamalaha, hori uluk, hori otas kedas.
*) Na’i, tanba sá maka tenke ha’u? (Hanoin fali Moises iha foho Sinai.). Tanba sá maka Ó tenke hili ha’u sai Ó-nia mata-dalan hodi hatudu naroman ba maluk sira iha dalan nakukun? Na’i, ha’u ema maksalak. Ha’u-nia lalaok kleuk resin, hanesan Ó rasik hatene. Tuhan, saya tidak pantas Tuhan datang pada saya, tapi bersabdalah saja, maka saya akan sembuh.
*)Ohin ita hateke ba kotuk la’ós katak ita tenke fila fali hanesan loloos ida uluk. Hateke ba kotuk somente ita atu horon fila fali iis pasadu nian ne’ebé murak no kmanek, hodi nune’e, bainhira ita atu hakat ba oin karik, ita sei la sidi, no ita sei la monu hanesan uluk. Atu hakarak ka lakohi, ita, ba dala ida-ne’e, konserteza sei monu no sidi fila fali, maibé iha rai kuak no rai naruk ida-ne’ebé foun.
*) Mama Inan Doben, husik ba! Loron ruma kuandu nia ba kotuk, no ba oin mós la di’ak ona maka nia foin basa nia reen toos no buka nia hun no abut. Maibé, molok nia halo buat ida-ne’e, buat hotu tarde loos ona. Entaun, ha’u sei ho laran luak no laran kmanek hamrik hodi dehan, “Alin, mais vale tarde do que nunca.”
Tuesday, April 29, 2008
AFORISMA DIARIA [28-9-2008]
28-4-2008 [tuku 11:26 kalan]
[Uma Fatuhada. Sala familia nian. Apai toba dukur iha kulsaun leten. Amor okupadu loos hodi haloot sasan sira bisnis nian. Kanal televizaun Indonézia, “Indosiar” ne’ebé fó sai programa “Soulmate Show”....
Ha’u-nia matan dukur oituan, maibé ha’u esforsa an hodi lees matan...]
*) Buat sasan sira ne’ebé ita hetan ho fásil sei mohu mós ho lalais de’it. Atu hetan buat di’ak, uluk nana’in ita tenke terus.
*) Hatene katak ita seidauk hatene buat ida sai nu’udar motivatór ida ne’ebé estimula ita atu hatene buat barak liután.
*) Hirus nu’udar parte ita-nia emosaun umanu ne’ebé normál. Hirus mós presiza atu kanaliza ho didiák, se la’e bele “berabe”.
*) Moris nu’udar universidade boot ida. Ita nunka halo hotu ita-nia kursu sira iha instituisaun edukasaun nivel aas ida-ne’e. Ita sai nu’udar “mahasiswa abadi” alias estudante rohan la’ek. Tantu mais ita aprende, tantu mais ita sinti katak ita seidauk aprende buat ida.
[Uma Fatuhada. Sala familia nian. Apai toba dukur iha kulsaun leten. Amor okupadu loos hodi haloot sasan sira bisnis nian. Kanal televizaun Indonézia, “Indosiar” ne’ebé fó sai programa “Soulmate Show”....
Ha’u-nia matan dukur oituan, maibé ha’u esforsa an hodi lees matan...]
*) Buat sasan sira ne’ebé ita hetan ho fásil sei mohu mós ho lalais de’it. Atu hetan buat di’ak, uluk nana’in ita tenke terus.
*) Hatene katak ita seidauk hatene buat ida sai nu’udar motivatór ida ne’ebé estimula ita atu hatene buat barak liután.
*) Hirus nu’udar parte ita-nia emosaun umanu ne’ebé normál. Hirus mós presiza atu kanaliza ho didiák, se la’e bele “berabe”.
*) Moris nu’udar universidade boot ida. Ita nunka halo hotu ita-nia kursu sira iha instituisaun edukasaun nivel aas ida-ne’e. Ita sai nu’udar “mahasiswa abadi” alias estudante rohan la’ek. Tantu mais ita aprende, tantu mais ita sinti katak ita seidauk aprende buat ida.
Sunday, April 27, 2008
AFORISMA DIARIA [27-4-2008]
[tuku 1 loromanas]
[Uma Fatuhada. Tuur iha varanda bainhira hakerek nota diáriu ida-ne’e. Loromanas furak. Ohin Domingu. Ha’u rileks maka barak. Apai ho Amor oras ne’e goza sira-nia ‘sesta’. Múzika instrumentál hosi album “Amazing Sound” akompaña..
Iha ai kaixoti leten, ha’u rona manu kakoak halo lian. Iha nuu leten ha’u rona manu liin sira halo mós lian.
Ohin dadeer ha’u hadeer sedu, tuku 5. Ha’u tenta halo reflesaun. Hanoin Papá, ha’u tanis, matan been suli. Esénsia Papá nian iha ha’u-nia moris dezde sei ki’ik to’o boot. Papá sakrifika buat barak ba ami oan sira. Nia hadomi ami oan sira ho fuan ho laran tomak. Domin ninian maka boot ne’e ha’u hakarak hatutan duni ba Apai maka oras ne’e moris buras iha ha’u-nia leet.Papá nia lia fuan lulik, “keta haluha ha’u-nia hun!” doko tebes ha’u atu kaer metin nafatin abut familia Soares nian iha ha’u-nia moris.
Interesante horiseik dadeer atu tuur dada lia ho Tiu Nascimento, Papá nia kolega servisu iha tasi-ibun Farol kona-ba esénsia literatura iha moris.
Nia mós oras sai nu’udar membru grupu lia-na’in nian ne’ebé ha’u forma.
Ha’u hahú fali fó aula “Inglés IV” ba estudante sira UNTL nian horiseik tuku 2 loromanas. Ho estudante sira ha’u diskuti kona-ba oráriu aula nian, no tópiku maka atu diskuti durante semestre ida-ne’e.Ami muda fali oráriu ba tuku 4 tanba sira balu iha aulas iha tuku 2. Semana liubá ha’u somente tama aula hodi fó de’it avizu katak aula sei hahú iha tuku 2 loromanas.....]
*) Ha’u hakarak hetan de’it deviza “SERSAN SATU (serius, santai, sampai tujuan)” iha ha’u-nia moris tomak.
*) Atu fokit aifarina iha rai toos? Uluk nana’in, ita tenke ke’e hale’u lai aifarina nia hun, atu nune’e aifarina isin sei labele tohar bainhira ita fokit aifarina. Arte diplomasia nian mós, maisumenus hanesan nune’e.
[Uma Fatuhada. Tuur iha varanda bainhira hakerek nota diáriu ida-ne’e. Loromanas furak. Ohin Domingu. Ha’u rileks maka barak. Apai ho Amor oras ne’e goza sira-nia ‘sesta’. Múzika instrumentál hosi album “Amazing Sound” akompaña..
Iha ai kaixoti leten, ha’u rona manu kakoak halo lian. Iha nuu leten ha’u rona manu liin sira halo mós lian.
Ohin dadeer ha’u hadeer sedu, tuku 5. Ha’u tenta halo reflesaun. Hanoin Papá, ha’u tanis, matan been suli. Esénsia Papá nian iha ha’u-nia moris dezde sei ki’ik to’o boot. Papá sakrifika buat barak ba ami oan sira. Nia hadomi ami oan sira ho fuan ho laran tomak. Domin ninian maka boot ne’e ha’u hakarak hatutan duni ba Apai maka oras ne’e moris buras iha ha’u-nia leet.Papá nia lia fuan lulik, “keta haluha ha’u-nia hun!” doko tebes ha’u atu kaer metin nafatin abut familia Soares nian iha ha’u-nia moris.
Interesante horiseik dadeer atu tuur dada lia ho Tiu Nascimento, Papá nia kolega servisu iha tasi-ibun Farol kona-ba esénsia literatura iha moris.
Nia mós oras sai nu’udar membru grupu lia-na’in nian ne’ebé ha’u forma.
Ha’u hahú fali fó aula “Inglés IV” ba estudante sira UNTL nian horiseik tuku 2 loromanas. Ho estudante sira ha’u diskuti kona-ba oráriu aula nian, no tópiku maka atu diskuti durante semestre ida-ne’e.Ami muda fali oráriu ba tuku 4 tanba sira balu iha aulas iha tuku 2. Semana liubá ha’u somente tama aula hodi fó de’it avizu katak aula sei hahú iha tuku 2 loromanas.....]
*) Ha’u hakarak hetan de’it deviza “SERSAN SATU (serius, santai, sampai tujuan)” iha ha’u-nia moris tomak.
*) Atu fokit aifarina iha rai toos? Uluk nana’in, ita tenke ke’e hale’u lai aifarina nia hun, atu nune’e aifarina isin sei labele tohar bainhira ita fokit aifarina. Arte diplomasia nian mós, maisumenus hanesan nune’e.
Thursday, April 24, 2008
ENSAIU LITERARIU 6: "LITERATURA NU'UDAR OAZIS IHA ITA-NIA VIAJEN NARUK"
*) LITERATURA NU’UDAR OAZIS IDA IHA ITA-NIA VIAJEN NARUK
(Pontu Diskusaun iha Konferénsia kona-ba “Timor-Leste: Que Futuro?” iha
UNTL, 23 Abril, 2008)
Hosi Abé Barreto Soares
Lokraik kmanek ba maluk sira hotu ne’ebé ohin hakat mai iha-ne’e atu partisipa iha konferénsia kona-ba “Timor-Leste, Que Futuro?”.
Uluk nana’in ha’u hakarak atu hato’o obrigadu barak ba komisaun organizadora sira, tanba konvida ha’u atu mai iha-ne’e, liu-liu ba Dra. Fátima Mendes, no mós ha’u-nia belun Mara ba sira-nia konsiderasaun boot mai ha’u hodi dudu ha’u atu involve ha’u-nia an bebeik iha atividade kulturál luzofonia nian iha Timor-Leste, liuliu iha kapitál Dili, inklui atividade feira livru nian ida-ne’e.
Ha’u prepara ha’u-nia intervensaun ida-ne’e ho lia-tetun. Frankamente ha’u hakarak hatete iha-ne’e katak ha’u seidauk iha kapasidade ida-ne’ebé bastante atu espresa ha’u-nia an ho didi’ak liuhosi hakerek iha lia-portugés. Atu tradús intervensaun ida-ne’e ba lia-portugés, ha’u hetan tulun boot hosi ha’u-nia kolega, Luis Pinto. Ha’u-nia Portugés iha oral mós sei mangal hela, seidauk tasak didi’ak. Ne’e duni ha’u husu imi-nia toleránsia boot mai ha’u bainhira iha ita-nia enkontru ida ne’e, no mós iha okazisaun sira seluk, imi sei nota momoos katak ha’u viola oituan regra sira gramatikál nian.
Ha’u haksolok atu halo parte iha painel ida-ne’e, hamutuk ho konferensista sira seluk hodi hato’o netik ha’u-nia hanoin oan ruma kona-ba loron-aban Timor-Leste nian. Nu’udar mós onra boot ida mai ha’u atu hakat mai iha Universidade Nacional de Timor-Lorosa’e (UNTL) hodi respira anin murak ambiente akadémiku nian.
Ha’u-nia prezensa iha universidade prestíjiu ida-ne’e ohin atu ko’alia kona-ba aspetu kulturál foin maka ba dala lima: iha tinan 2002 ha’u mai dala rua—partisipa iha atividade komemorasaun restaurasaun independénsia nian iha fulan-Maiu hodi lee poezia, no depois tiha fó palestra ida iha aula departamentu Inglés nian kona-ba “Xanana Gusmão: The Man of Letters”, iha tinan 2004 dala ida—ko’alia iha departamentu Portugés kona-ba “Fernando Sylvan: Ha’u-nia Mestre, Ha’u-nia Mentor Literáriu”, no iha tinan 2007 dala ida—ko’alia kona-ba “Influénsia Literatura Portuguesa Iha Ha’u-nia Karreira Literária.”
Iha ha’u-nia enkontru ho Dra. Fátima no Mara iha semana rua liubá ha’u dehan katak ha’u sei ko’alia fila fali de’it kona-ba tópiku “Influénsia Literatura Portuguesa Iha Ha’u-nia Karreira Literária” ne’ebé ha’u hato’o ona tinan ida liubá iha UNTL, iha intervensaun ida ohin. Maibé, depoisde iha Sábadu hori bainhaat bainhira ha’u haree pamfletu feira livru nian kona-ba tema konferénsia ohin nian kona-ba “Timor Leste: Que Futuro?”, ha’u mós muda ha’u-nia ideia, no deside atu ko’alia kona-ba tópiku seluk. Ohin, ha’u sei ko’alia kona-ba “Literatura Nu’udar Oazis Ida iha Ita-nia Viajen Naruk.”
Timor-Leste, hanesan mós nasaun sira seluk iha nia pasadu rasik, ne’ebé nia hakat liutiha ona, iha-nia prezente, ne’ebé oras ne’e dadaun nia goza hela namanas, no mós sei iha nia futuru rasik, ne’ebé nia mehi atu hetan iha aban-bairua.
Timor-Leste nia pasadu, laiha dúvida, nakonu ho mutin no metan. Timor-Leste nia pasadu sai nu’udar referénsia, sai nu’udar lalenok boot ba nia oan sira atu fihir sira-nia an hodi didi’ak, hodi nune’e sira sei hakat ba oin nafatin, hasoru loron ohin no loron aban ho laran kmanek no laran haksolok.
Oras ne’e dadaun, atividade dezenvolvimentu nian hala’o namanas, hanesan ita hotu hatene. Atividade moris tomak nian sira-ne’ebé oras ne’e hala’o hosi Timor-Leste hanesan povu, hanesan nasaun ida, ha’u konsidera nu’udar viajen koletiva ida nian ne’ebé naruk. Iha kontestu ida-ne’e, pergunta boot ida mak ha’u hakarak koloka, entaun, literatura hanesan ramu arte nian ida, enkaixa nia an iha fatin ida-ne’ebé loos, iha prosesu dezenvolvimentu ida-ne’e?
Atu hatan ba pergunta ida iha leten ne’e, maka ha’u tenta atu hatete katak literatura sai nu’udar oazis ida iha ita-nia dezertu dezenvolvimentu moris nian. Literatura iha kbiit atu fornese ai-han no bee klamar nian mai ita. Literatura ajuda ita atu bele luku klean liután iha pensamentu profundu kona-ba moris: ita mai hosi ne’ebé, oras ne’e ita iha-ne’ebé, no ita atu ba ne’ebé loos. Ita bele, hanesan povu, hanesan nasaun, hakat ba oin nafatin tanba ita-nia klamar hetan kbiit, ita-nia klamar hetan matak-malirin. Buat ne’e han malu ho, se la sala, hanesan saida maka poeta, Fernando Pessoa hatete, “Tudo valeu a pena, quando a alma não é pequena!”
Literatura (poezia) ajuda ita hamoos ita-nia fuan ho neon iha ita- nia prosesu viajen naruk ida-ne’e. Atu reforsa liután vizaun ida-ne’e, permite ha’u atu sita liafuan sira-ne’ebé hato’o hosi eis Prezidente Estadus Unidas nian, John F. Kennedy (matebian) durante diskursu ida-ne’ebé nia hato’o iha Amherst College, Amherst, Massachusetts, iha loron 26, fulan-Outubru, tinan 1963) tuirmai:
“When power leads men towards arrogance, poetry reminds him of his limitations. When power narrows the areas of man's concern, poetry reminds him of the richness and diversity of his existence. When power corrupts, poetry cleanses. For art establishes the basic human truth which must serve as the touchstone of our judgment.”
Sei iha relasaun ho kestaun ida leten, Octavio Paz, poeta Mexikánu provoka ita hodi hatete liután, “if a society eliminates poetry, then that society commits a spiritual suicide.”
Hanesan individu ida-ne’ebé halo parte iha prosesu viajen naruk ida-ne’e, hamutuk ho maluk sira seluk iha Timor-Leste, no iha mundu rai klaran, ha’u sempre hetan dezafiu hosi pergunta ezistensiál sira tuirmai: saida maka ha’u hala’o tiha ona, saida maka ha’u hala’o oras ne’e dadaun, no saida maka ha’u sei hala’o ba moris? Atu refleta di’ak liutan kona-ba preokupasaun ida-ne’e, ha’u hakarak fahe ba maluk sira ha’u-nia poezia oan ida tuirmai (ne’ebé tradús ba lia-portugés hosi ha’u-nia belun poeta/kronista, Tozé Borges):
SOU UMA PEDRA QUE TU ATIRASTE (PARA O LAGO)
(Uma Meditação Crepuscular)
“quando todas as cordas da música da minha vida forem tocadas, então cada toque Teu criará a música do amor”
Rabindranath Tagore
Senhor, sou simplesmente uma pedra que atiraste
para um refrescante e transparente lago
E afundo-me
Em breve afastando-me para trás do ondular das ondas
que se movem lentamente
para o limite
O pôr-do-sol,
iluminando com os seus raios,
beijando os lábios do lago
O ondular das ondas, suavemente espumando-se
O ondular das ondas, lentamente
desaparecendo
***
2002-2005
Pesoalmente, oras-ne’e ha’u iha oan mane oan ida. Foin halo tinan ida, fulan lima ho balun. Nia moris durante krize polítika-militár iha tinan 2006 nia laran, konserteza. Ha’u iha mehi simples ida ba nia hanesan aman ida ne’ebé kolabora iha ninia prosesu moris. Ha’u-nia mehi maka ne’e: hakarak haree Timor-Leste, rai Lafaek lulik ida-ne’e sai buras no sai matak liután iha tempu ikusmai. Hodi nune’e, ha’u-nia oan, Habas alias Teo sei iha oportunidade ida atu moris iha dame no hakmatek nia laran. Atu hatene di’ak liután ha’u-nia mehi ne’e, ha’u hakarak oferese ba maluk sira poema oan ida tuirmai ( ne’ebé tradús mós ba lia-portugés hosi belun, Tozé Borges):
FLORINDO ETERNAMENTE
Tudo será esmagado
Tudo será quebrado
Tudo será tornará poeria
Novos rebentos surgirão, florindo a terra plana
Nós rezaremos
Nós cantaremos as canções ancestrais
Nós dançaremos tebe
Nós dançaremos bidu
Circundando as pedras da casa sagrada
Uma grande esteira será estendida
Todos nos sentaremos
Os nossos corações estarão serenos
As nossas mentes estarão tranquilas
Dizendo a verdade
Recontando os males feitos
A felicidade do amor surgirá
A beleza da paz será verde
Florindo e florindo
Florindo eternamente
***
Dili, Junho de 2006
Obrigadu barak ba imi hotu nia antensaun.
***
*)Intervensaun ida-ne’e ha’u hato’o iha lia-portugés durante konferénsia.
*)Intervensaun ida-ne’e ha’u hato’o iha lia-portugés durante konferénsia.
Wednesday, April 23, 2008
AFORISMA DIARIA [23-4-2008]
23-4-208 [ Tuku 11:27 kalan..]
[Oras ne’e Apai ho Amor toba ona. Ha’u sei hakarak lees matan atu refleta, avalia atuasaun loron ohin nian..
Ohin lorokraik tuku 4 ha’u haksolok partisipa iha konferénsia kona-ba “Timor-Leste, Que Futuro?” hanesan oradór ida iha UNTL hamutuk ho konferensista sira seluk: Prof. Barbedo Magalhães, Luis “Takas” Cardoso (eskritór Timorense), Pedro Rosa Mendes (jornalista LUSA), no Sr. Domingos Sousa maka modera sesaun ne’e. Ha’u maka halo intervensaun uluk, ko’alia ho lia-portugés ne’ebé ha’u lee hosi ha’u-nia diskursu mak ha’u prepara tiha ona, no hetan tulun hosi belun, Luis Pinto hodi tradús ba lia-portugés. Debate ne’e han kedas oras rua ho balun. Interesante atu rona komentáriu sira durante sesaun ‘husu no hatan’ nian.]
*) Hanesan nasaun, hanesan povu ida-ne’ebé soberanu ita tenke afirma ita-nia identidade própriu. Ita tenke kaer rasik ita-nia kuda talin. Ita labele husik ema seluk hosi rai liur maka mai manda ita hanesan “cavalo mandado.”
*) Poeta nu’udar ema ida-ne’ebé “takes the road less travelled by”. Tanba de’it ida-ne’e, ema dehan nia ‘ema bulak’, no ‘ema estrañu’ (dada lia ho M.Stahl ohin loromanas durante almosu iha Erli)
*) Keta hakfodak atu enfrenta konflitu iha ita-nia moris iha mundu rai klaran. Konflitu ne’e importante atu hodi hetan dinámika progresu nian iha aspetu hotu-hotu. Karik fatuk ahi la kose malu ho besi kusan, oinsá maka ita sei bele hetan ahi? Ita tenke hatene oinsá jere konflitu maka ita enfrenta. Ne’e sai dezafiu boot ida mai ita.
*) Moris nu’udar luta. Buat hotu la’ós tuun de’it hosi lalehan, tau iha bandeza no oferese gratuitamente mai ita.
[Oras ne’e Apai ho Amor toba ona. Ha’u sei hakarak lees matan atu refleta, avalia atuasaun loron ohin nian..
Ohin lorokraik tuku 4 ha’u haksolok partisipa iha konferénsia kona-ba “Timor-Leste, Que Futuro?” hanesan oradór ida iha UNTL hamutuk ho konferensista sira seluk: Prof. Barbedo Magalhães, Luis “Takas” Cardoso (eskritór Timorense), Pedro Rosa Mendes (jornalista LUSA), no Sr. Domingos Sousa maka modera sesaun ne’e. Ha’u maka halo intervensaun uluk, ko’alia ho lia-portugés ne’ebé ha’u lee hosi ha’u-nia diskursu mak ha’u prepara tiha ona, no hetan tulun hosi belun, Luis Pinto hodi tradús ba lia-portugés. Debate ne’e han kedas oras rua ho balun. Interesante atu rona komentáriu sira durante sesaun ‘husu no hatan’ nian.]
*) Hanesan nasaun, hanesan povu ida-ne’ebé soberanu ita tenke afirma ita-nia identidade própriu. Ita tenke kaer rasik ita-nia kuda talin. Ita labele husik ema seluk hosi rai liur maka mai manda ita hanesan “cavalo mandado.”
*) Poeta nu’udar ema ida-ne’ebé “takes the road less travelled by”. Tanba de’it ida-ne’e, ema dehan nia ‘ema bulak’, no ‘ema estrañu’ (dada lia ho M.Stahl ohin loromanas durante almosu iha Erli)
*) Keta hakfodak atu enfrenta konflitu iha ita-nia moris iha mundu rai klaran. Konflitu ne’e importante atu hodi hetan dinámika progresu nian iha aspetu hotu-hotu. Karik fatuk ahi la kose malu ho besi kusan, oinsá maka ita sei bele hetan ahi? Ita tenke hatene oinsá jere konflitu maka ita enfrenta. Ne’e sai dezafiu boot ida mai ita.
*) Moris nu’udar luta. Buat hotu la’ós tuun de’it hosi lalehan, tau iha bandeza no oferese gratuitamente mai ita.
Tuesday, April 22, 2008
AFORISMA DIARIA [22-4-2008]
22-4-2004 [ Uma Fatuhada. Tuku 6:05 dadeer]
[ Dadeer matak. Dadeer buras. Dadeer di’ak. Ha’u hadeer iha tuku 4:30 AM. Refleta kona-ba esénsia arte, no sai artista. Hanoin fali liafuan Gibran nian ne’ebé hatete, “penyair adalah seorang raja tanpa mahkota”.. Hetan fali vizaun klaru. Hetan fali espiritu foun atu luku klean liután iha tasi klean artista nian (lee: poeta alias vagabondu kulturál). Rona múzika instrumentál piano (Morning Dance, Coming Home, Pleasures, Love’s Awakening) no muzika instrumentál seluk (Majestic View, Touching the Sky). Rona Mozart: “Eine Kleine Nachtmuzik”. Hanoin fali Tiu Boot—“Sang Maestro”. Nia mós sai nu’udar admiradór ida ba Mozart. Yes, Mozart is a genious...
Hanoin Papa. Ha’u laran dodok, ha’u tanis. Hanoin bainhira ami oan sira sei ki’ik Papa estima ami. Oras ne’e ha’u iha oan mane ida ona. Ha’u tenta atu transmite domin Papa nian ba kosok oan ne’e. Hodi nune’e, ha’u hein katak Habas (ne’ebe kostuma ha’u bolu mós Apai) sei transmite liután domin ne’e ba nia oan sira iha tempu ikusmai. I have to learn a lot on how to become a good father.
Alai halo tinan ohin. Ha’u haruka mós SMS ida ba nia: “Alai, alin doben! Ohin halo tinan 35. Parabens! Ita hamutuk nafatin iha kbiit domin. Bjhns, manu.” Nia hatan kedas hodi dehan, “Obrigadu, Manu.”.
**
*) Artista ida, se nia hakarak tebes duni atu tuir dalan arte nian ne’ebé nakonu ho aitarak, no ema barak maka lakohi liu iha dalan ne’e, tenke iha nia karakterístiku rasik. Tenke iha nia koor rasik. Dia harus memiliki warna yang khas, alias. Kalau tidak, dia akan tergilas oleh jaman.
*) Ema sei hakru’uk no hatudu sira-nia respeitu bainhira ó hetan ona fatin di’ak. Bainhira ó sei bilimbala hela, ema barak sei hateke ó ho de’it matan ikun. (Hanoin fali Tiu Boot nia liafuan no maluk Takas, eskritór Timoroan nian mós)
*) “Istória Timor-Leste nian hakerek ho raan, kosar, no matan-been.” (Liafuan Pe. Martins, SJ iha palestra horiseik iha UNTL bainhira Prof. Barbedo lansa nia livru foun kona-ba TL). Timoroan sira, hanesan mós povu iha ne’ebé de’it iha mundu rai klaran, presiza valoriza sira-nia istória. Se la’e, sira lahatene loos atu hakat ba ne’ebé.
*) Keta hatudu de’it liman ba ema seluk. Presiza mos atu haree liután ho klean sé loos maka ita. Keta halo ba, invez ita maka sai nu’udar “problem solver” maibé sai fali “problem maker.”
[ Dadeer matak. Dadeer buras. Dadeer di’ak. Ha’u hadeer iha tuku 4:30 AM. Refleta kona-ba esénsia arte, no sai artista. Hanoin fali liafuan Gibran nian ne’ebé hatete, “penyair adalah seorang raja tanpa mahkota”.. Hetan fali vizaun klaru. Hetan fali espiritu foun atu luku klean liután iha tasi klean artista nian (lee: poeta alias vagabondu kulturál). Rona múzika instrumentál piano (Morning Dance, Coming Home, Pleasures, Love’s Awakening) no muzika instrumentál seluk (Majestic View, Touching the Sky). Rona Mozart: “Eine Kleine Nachtmuzik”. Hanoin fali Tiu Boot—“Sang Maestro”. Nia mós sai nu’udar admiradór ida ba Mozart. Yes, Mozart is a genious...
Hanoin Papa. Ha’u laran dodok, ha’u tanis. Hanoin bainhira ami oan sira sei ki’ik Papa estima ami. Oras ne’e ha’u iha oan mane ida ona. Ha’u tenta atu transmite domin Papa nian ba kosok oan ne’e. Hodi nune’e, ha’u hein katak Habas (ne’ebe kostuma ha’u bolu mós Apai) sei transmite liután domin ne’e ba nia oan sira iha tempu ikusmai. I have to learn a lot on how to become a good father.
Alai halo tinan ohin. Ha’u haruka mós SMS ida ba nia: “Alai, alin doben! Ohin halo tinan 35. Parabens! Ita hamutuk nafatin iha kbiit domin. Bjhns, manu.” Nia hatan kedas hodi dehan, “Obrigadu, Manu.”.
**
*) Artista ida, se nia hakarak tebes duni atu tuir dalan arte nian ne’ebé nakonu ho aitarak, no ema barak maka lakohi liu iha dalan ne’e, tenke iha nia karakterístiku rasik. Tenke iha nia koor rasik. Dia harus memiliki warna yang khas, alias. Kalau tidak, dia akan tergilas oleh jaman.
*) Ema sei hakru’uk no hatudu sira-nia respeitu bainhira ó hetan ona fatin di’ak. Bainhira ó sei bilimbala hela, ema barak sei hateke ó ho de’it matan ikun. (Hanoin fali Tiu Boot nia liafuan no maluk Takas, eskritór Timoroan nian mós)
*) “Istória Timor-Leste nian hakerek ho raan, kosar, no matan-been.” (Liafuan Pe. Martins, SJ iha palestra horiseik iha UNTL bainhira Prof. Barbedo lansa nia livru foun kona-ba TL). Timoroan sira, hanesan mós povu iha ne’ebé de’it iha mundu rai klaran, presiza valoriza sira-nia istória. Se la’e, sira lahatene loos atu hakat ba ne’ebé.
*) Keta hatudu de’it liman ba ema seluk. Presiza mos atu haree liután ho klean sé loos maka ita. Keta halo ba, invez ita maka sai nu’udar “problem solver” maibé sai fali “problem maker.”
Saturday, April 19, 2008
AFORISMA DIARIA [19-4-2008]
[19-4-2008; tuku 2:34 madrugada]
Oras ne’e,ha’u sei lees hela ha’u-nia matan hodi hakerek nota oan ida-ne’e iha Uma Fatuhada. Amor ho Apai oras ne’e tuba dukur loos.
Semana ida resin ona mak ha’u la atualiza ha’u-nia blog sira tanba okupadu tebes ho servisu, nst.
Ha’u foin maka halo servisu hotu—hala’o tradusaun ba aprezentasaun powerpoint nian ida ba konferénsia kona-ba ensinu bilinge, ne’ebé UNICEF organiza hamutuk ho GovTL.
Ha’u partisipa iha konferensia ne’e hanesan durubasa simultánia. Interesante. Ha’u ba iha loron segundu (18-4), no sei kontinua tan orsida tuku 8:30 dadeer.
Hasoru maluk lubuk ida, ami dada lia durante intervalu ba kafé no durante han loromanas.
Udan tau boot loos ohin lorokraik bainhira ha’u sei iha fatin konferénsia nian iha Sentru formasaun S. João Paulo, Comoro. Udan tau hanesan ne’e halo ha’u hanoin fali múzika instrumentál sira.
Ha’u, to’o ikus, konsege hetan asesu ba internet iha Uma Fatuhada. Ami instala tiha ona telefone iha semana tolu liuba. Durante ne’e ha’u liga sala liña telefone nian.Figuraun!
***
*) Lia na’in ida hatete ba nia belun sira: maluk doben sira hotu hosi rai Lafa’ek ida-ne’e, ha’u katak ba imi ho fuan no laran tomak, kona-ba kestaun estratéjiku, di’ak liu, atu aat ka di’ak, ita tenke hamutuk, karik la’e, ema seluk hosi rai liur tama iha ita-nia klaran, sobu namkari ita hotu, no to’o ikus, ita hotu maka sei leki leet de’it.
*) Atu hatene loloos kona-ba rai ida nia mehi, no nia hanoin ne’ebé klean kona-ba moris, lalika ba dook. Ba rona de’it rai ne’e nia knananuk sira. (konversa ho maluk Nuno hosi Fohorem kona-ba dadolin,nst durante konferénsia bilinge).
*) Na’an ó sei ko’a la han bainhira ó-nia tudik la kro’at. Hanesan mós ó-nia matenek; sei folin la’ek bainhira o la buka atu kadi beibeik.
Oras ne’e,ha’u sei lees hela ha’u-nia matan hodi hakerek nota oan ida-ne’e iha Uma Fatuhada. Amor ho Apai oras ne’e tuba dukur loos.
Semana ida resin ona mak ha’u la atualiza ha’u-nia blog sira tanba okupadu tebes ho servisu, nst.
Ha’u foin maka halo servisu hotu—hala’o tradusaun ba aprezentasaun powerpoint nian ida ba konferénsia kona-ba ensinu bilinge, ne’ebé UNICEF organiza hamutuk ho GovTL.
Ha’u partisipa iha konferensia ne’e hanesan durubasa simultánia. Interesante. Ha’u ba iha loron segundu (18-4), no sei kontinua tan orsida tuku 8:30 dadeer.
Hasoru maluk lubuk ida, ami dada lia durante intervalu ba kafé no durante han loromanas.
Udan tau boot loos ohin lorokraik bainhira ha’u sei iha fatin konferénsia nian iha Sentru formasaun S. João Paulo, Comoro. Udan tau hanesan ne’e halo ha’u hanoin fali múzika instrumentál sira.
Ha’u, to’o ikus, konsege hetan asesu ba internet iha Uma Fatuhada. Ami instala tiha ona telefone iha semana tolu liuba. Durante ne’e ha’u liga sala liña telefone nian.Figuraun!
***
*) Lia na’in ida hatete ba nia belun sira: maluk doben sira hotu hosi rai Lafa’ek ida-ne’e, ha’u katak ba imi ho fuan no laran tomak, kona-ba kestaun estratéjiku, di’ak liu, atu aat ka di’ak, ita tenke hamutuk, karik la’e, ema seluk hosi rai liur tama iha ita-nia klaran, sobu namkari ita hotu, no to’o ikus, ita hotu maka sei leki leet de’it.
*) Atu hatene loloos kona-ba rai ida nia mehi, no nia hanoin ne’ebé klean kona-ba moris, lalika ba dook. Ba rona de’it rai ne’e nia knananuk sira. (konversa ho maluk Nuno hosi Fohorem kona-ba dadolin,nst durante konferénsia bilinge).
*) Na’an ó sei ko’a la han bainhira ó-nia tudik la kro’at. Hanesan mós ó-nia matenek; sei folin la’ek bainhira o la buka atu kadi beibeik.
Thursday, April 10, 2008
AFORISMA DIARIA [10-4-2008]
[Rai loro. Manas. Dili kontinua ho nia atividade hanesan baibain.
Foin maka almosu, mesak-mesak iha Terrace Cafe: han modo baiaun fila, no sasate manu rua. Molok ida-ne'e, ha'u ba Colmera buka CD muzika instrumental.
Enkontru ha'u-nia xefe boot iha ONG Forum la'o diak horibairuak. Ha'u ho kolega, Michael maka fornese servisu tradusaun.
Loron rua tuir-tuir malu, horiseik no horibairuak ha'u ba almosu iha Erli. Tuur han iha meza maka hanesan, no kuaze oras maka hanesan (depoisde tuku 1 loromanas), no trava konversa ho ema maka hanesan. Hahan mos kuaze hanesan de'it. Ha'u dada lia ho M. Stahl kona-ba mundu poezia, no politika timorense, nst. Interesante. Nia prefere poezia maka ho rima, no ha'u gosta poezia livre. Ha'u esplika ba nia kona-ba esensia poezia, "Timorese Meditation".
Ohin Papa nia loron mate, halo tinan 4, fulan 4. Zinha horikalan telefone katak nia sei rona misa ida ba Papa orsida lorokraik tuku 6:30 iha Igreja Aimuti Hun. Papa nia isin dook ona, konserteza, maibe nia klamar sei hamtuk ho ami oan sira nafatin.....]
*) Lia na'in sira hatete, "O hakarak hemu susu been ida-ne'ebe iha gostu furak? Di'ak liu, belu, susu been keta barak liu, no bee mos keta barak liu. Karik la'e, susu been ita hemu, ita-nia kabun sei moras."
*) Labarik kosok oan sira sai nu'udar lalenok ba ita ema boot sira atu leno, no fihir didi'ak ita-nia an. Hosi labarik sira, ita aprende buat barak kona-ba moris. Interesante atu refleta fali liafuan sira tuirmai, ne'ebe ha'u sita hosi livru "Berguru Pada Anak", obra Paul Subiyanto: "Anak-anak adalah utusan Tuhan, dari hari ke hari dikirim untuk berkhotbah tentang cinta, harapan, dan kedamaian." (James Russel Lowell).
*) Na'i, tansa maka ha'u maka Ita-Boot hili atu sai nu'udar "portavos" alias "jurubicara" era nian poetikamente?
*) Mundu Osidental no Oriental ida-idak mosu ho sira-nia karakteristiku iha ita-nia leet. Ida-idak iha ninia kbiit no frakeza. Depende ba ita maka atu buka halibur "kbiit" hosi parte rua ne'e, no tau hamutuk hodi halo/forma kbiit kombinadu ida, hodu nune'e ita bele uza kbiit ne'e hanesan referensia di'ak ida iha ita-nia komunikasaun entre nasaun iha era globalizasaun ida-ne'ebe oras ne'e ita involve iha laran.
***
Subscribe to:
Posts (Atom)
