*) Xave iha moris mak mantein balansu.Karik ita lakon ida-ne’e, ita sei tata rai hotu.
*) Moris nu'udar universidade boot ida. Ita un’udar estudante rohan-laek. Ita-nia mestre no mestra sira maka esperiénsia moris ne’e rasik.
*) Segredu nasaun nian mak la di’ak ema polítiku sira buka atu subar halo metin-metin. Ne’e un’udar na’an dois ida. Loron ruma, sedu ka tarde, ema sei horon, no to’o ikus ema baku reen-toos mós buat hotu liutiha ona. Figuraun!
*) Hakbesik ó-nian an bebeik ba natureza. Rona bebeik natureza nia hananu--manu-oan sira halo lian iha dadeer-san, loro-manas, rai nakaras no kalan, manduku mak nakeek, anin mak huu iha ai-tahan matak sira, toke mak halo lian, nst. Ne’e hotu nu’udar orkestra simfonia boot ida maka ita apresia..
*) Ó lakohi halo belun bebeik ho ó-nia fuan ho neon rasik iha mundu rai klaran ka? Entaun, ó mak sei sai leki, maluk!
*) Hili sai poeta alias lia-na’in katak hili atu la’o iha dalan fuik ida. Dalan ne’e sei lori ó sa’e ba to’o iha ‘foho lulik’ ida. Ema barak la la’o liu iha dalan ne’e, no ema sei dehan ó ema bulak. Tanba ne’e, ó preparadu ka la’e?
*) Husik hela netik ó-nia ain-le’ut oan ruma iha dalan oan ne’e molok ó hakat ba mundu seluk. Labarik oan sira mak ikusmai moris, sei fihir dalan le’ut ne’e, no sei la haluha katak ó mak nu’udar mata-dalan ida.
***
Friday, October 7, 2011
Monday, July 25, 2011
ESPRESAUN POÉTIKA LXXXII
LIAN-INAN TEBE, LIAN-INAN BIDU
lian-inan: lian ami abut
lian-inan: lian ami riku-soin
lian-inan: lian ami lisan
lian-inan tebe, ami mós haklalak
lian-inan bidu, ami mós haksolok
--
24/7/2011
Friday, July 22, 2011
ESPRESAUN POETIKA LXXXI
BEI-LAFAEK
Bei-Lafaek toba-dukur, takarabat
Keta sama nia ulun, keta fanun
Bei-Lafaek toba haklenan
Keta tuu nia kabun, keta kili, keta goza, keta abuza
Bei-Lafaek tuun tasi, hakur mota
Keta taa nia ikun, keta sona nia ikun
Bei-Lafaek sei hirus, Bei-Lafaek bele sai bulak la bulak, no imi keta hakfodak
---
08/2009
Tuesday, July 19, 2011
LITERATURA:OAZIS IDA IHA VIAJEN NARUK
Literatura: Oazis Ida iha Viajen Naruk
(pontu diskusaun iha konferénsia kona-ba “Lian no Literatura”, 16 Jullu 2011, iha Sentru Konvensaun Dili)
Hosi Abé Barreto Soares
Lokraik kmanek ba maluk sira hotu ne’ebé ohin hakat mai iha-ne’e atu partisipa iha konferénsia kona-ba “Lian & Literatura”.
Uluk nana’in ha’u hakarak atu hato’o obrigadu barak ba komisaun organizadora, tanba konvida ha’u atu mai iha-ne’e, liu-liu ba ha’u-nia belun, David Palazon ne’ebé enkoraja tebes ha’u atu partisipa iha eventu boot internasionál nian ida-ne’e.
Ha’u haksolok atu halo parte iha painel ida-ne’e, hamutuk ho konferensista sira seluk, hodi hato’o netik ha’u-nia hanoin oan ruma kona-ba esensia literatura. Ne’e nu’udar onra boot ida mai ha’u hanesan ‘vagabundu kultural’ ida.
Bainhira haree ba tema mak aprezenta iha konferénsia ida-ne’e, ha’u hakarak atu hato’o hikas fali de’it ha’u-nia hanoin oan balu ne’ebé ha’u hato’o tiha ona iha tinan hirak liubá. Ohin, ha’u mós sei lori maluk sira atu refleta lisuk kona-ba “Literatura: Oazis Ida iha Viajen Naruk.”
Timor-Leste, hanesan mós nasaun sira seluk, iha nia pasadu rasik, ne’ebé nia hakat liutiha ona, iha-nia prezente, ne’ebé oras ne’e dadaun nia goza hela namanas, no mós sei iha nia futuru rasik, ne’ebé nia mehi atu hetan iha aban-bairua.
Timor-Leste nia pasadu, prezente no futuru sai nu’udar fonte inspirasaun ba nia lia-na’in sira atu haklaken sira-nia vizaun. Dimensaun tolu tempu nian ne’e sai nu’udar “triangulu murak” ba lia-na’in sira atu refleta, no refleta.
Timor-Leste nia pasadu, laiha dúvida, nakonu ho nia mutin no metan, nakonu ho nia midar no moruk. Timor-Leste nia pasadu sai nu’udar referénsia, sai nu’udar lalenok boot ba nia oan sira atu fihir sira-nia an hodi didi’ak, hodi nune’e sira sei hakat ba oin nafatin, hasoru loron ohin no loron aban ho laran kmanek no laran haksolok.
Oras ne’e dadaun, atividade dezenvolvimentu nian iha aspetu hotu-hotu hala’o namanas, hanesan ita hotu hatene. Atividade moris tomak nian sira-ne’ebé oras ne’e hala’o hosi Timor-Leste hanesan povu, hanesan nasaun ida, ha’u konsidera nu’udar viajen koletiva ida nian ne’ebé naruk tebes. Iha kontestu ida-ne’e, pergunta boot ida mak ha’u hakarak koloka iha ne’e, entaun, literatura hanesan ramu arte nian ida, enkaixa nia an iha fatin ida-ne’ebé loos, iha prosesu dezenvolvimentu ida-ne’e?
Atu hatan ba pergunta ida iha leten ne’e, maka ha’u tenta atu hatete katak literatura sai nu’udar oazis ida iha ita-nia viajen naruk iha dezertu dezenvolvimentu moris nian. Literatura iha kbiit tomak atu fornese mós ai-han no bee klamar nian mai ita. Literatura ajuda ita atu bele luku klean liután iha pensamentu profundu kona-ba ita-ema moris nia esensia ezistensiál: ita mai hosi ne’ebé, oras ne’e ita iha-ne’ebé ona, no ita atu hakat ba iha ne’ebé loos. Ita bele, alias iha kapasidade, hanesan povu, hanesan nasaun, hakat ba oin nafatin tanba ita-nia klamar hetan kbiit, ita-nia klamar hetan matak-malirin hosi literatura nu’udar obra artístiku. Buat ne’e, ha’u haree, han malu loloos kedas hanesan, se la sala, ho saida mak poeta Portugés, Fernando Pessoa hatete, “Tudo valeu a pena, quando a alma não é pequena!”
Literatura iha kbiit atu fanun ita atu halakan bebeik espiritu nasionalizmu no patriotizmu. Inu nasionál Timor-Leste nian, Pátria Pátria, purezemplu, nu’udar obra ka produtu poétika lia-na’in, Francisco Borja da Costa nian, ne’ebé, oituan ka barak, ajuda hodi orienta ita atu mantein nafatin esensia moris nian hanesan nasaun livre, independente no soberanu. Obra ne’e nu’udar haklalak ida, obra ne’e nu’udar pontu markante ida.
Literatura (lee: poezia) mós ajuda ita hamoos ita-nia fuan ho neon iha ita-nia prosesu viajen naruk ida-ne’e. Atu reforsa liután vizaun ida-ne’e, permite ha’u atu sita liafuan sira-ne’ebé hato’o tiha ona hosi eis Prezidente Estadus Unidas nian, John F. Kennedy (matebian) durante diskursu ida-ne’ebé nia hato’o iha Amherst College, Amherst, Massachusetts, E.U.A, iha loron 26, fulan-Outubru, tinan 1963) tuirmai:
“When power leads men towards arrogance, poetry reminds him of his limitations. When power narrows the areas of man's concern, poetry reminds him of the richness and diversity of his existence. When power corrupts, poetry cleanses.”
Sei iha relasaun ho kestaun ida leten, Octavio Paz, poeta Mexikánu provoka ita hodi hatete liután, “if a society eliminates poetry, then that society commits a spiritual suicide.”
Liuhosi literatura, ita bele haree hetan ho momoos imajen poétika Timor-Lorosa’e nian, ne’ebé haklaken ho furak, hosi poeta sira. Timor-Leste nu’udar espresaun poétika ba poeta alias lia-na’in sira.
Liuhosi literatura, ita haree hetan lisan Timor-Leste nian haklaken nia an (kantiga sira)— n.e: hori uluk bee parente, ida mós ami, hetan seluk parente ona, ami laek ona.
Hanesan individu ida-ne’ebé halo parte iha prosesu viajen naruk ida-ne’e, hamutuk ho maluk sira seluk iha Timor-Leste, no iha mundu rai klaran, liu-liu hanesan ema ida ne’ebé mak gosta hakerek poezia, ha’u sempre hetan dezafiu hosi pergunta ezistensiál sira tuirmai: saida mak ha’u hala’o tiha ona, saida mak ha’u hala’o oras ne’e dadaun, no saida mak ha’u sei hala’o ba moris? Atu refleta di’ak liutan kona-ba preokupasaun ida-ne’e, ha’u hakarak fahe ba maluk sira ha’u-nia poezia oan ida tuirmai:
HA’U MAK FATUK KI’IK ITA-BO’OT TUDA BA BEE LIHUN LARAN
(Meditasaun Rai Nakaras Nian)
“Wainhira moris nia instrumentu múzikal tomak sei toka, nune’e Ita-Bo’ot nia liman mós sei hamosu knananuk domin nian.”
Rabindranath Tagore
Ha’u mak nu’udar fatuk ki’ik ne’ebé Ita-Bo’ot tuda ba iha bee- lihun moos furak ida nia laran
Ha’u mout ba bee kidun
Teki-tekis husik hela laloran ki’ik, neneik-neneik hakbesik ba bee-lihun nia ninin
Loron-matan nakaras
haklaken nia nabilan,
rei bee-lihun nia ibun kulit
Laloran ki’ik maus
hamosu furin
Laloran ki’ik maus
neneik-neneik halakon sira an
---
2002-2011
Lia-fuan Ikus
Hili sai poeta alias lia-na’in, hanesan mós ho maluk sira seluk, nu’udar hili dalan ida ne’ebé ema barak la la’o liu. Maibé, iha kontestu luan, poeta sira marka hela tiha ona buat ruma ne’ebé típiku, iha viajen moris ita-ema nian. Poeta Amerikanu, Robert Frost deskreve liután ho klaru kona-ba vizaun ida-ne’e:
“Two roads diverged in a wood, and I—I took the one less travelled by, and that has made all the difference.”
(pontu diskusaun iha konferénsia kona-ba “Lian no Literatura”, 16 Jullu 2011, iha Sentru Konvensaun Dili)
Hosi Abé Barreto Soares
Lokraik kmanek ba maluk sira hotu ne’ebé ohin hakat mai iha-ne’e atu partisipa iha konferénsia kona-ba “Lian & Literatura”.
Uluk nana’in ha’u hakarak atu hato’o obrigadu barak ba komisaun organizadora, tanba konvida ha’u atu mai iha-ne’e, liu-liu ba ha’u-nia belun, David Palazon ne’ebé enkoraja tebes ha’u atu partisipa iha eventu boot internasionál nian ida-ne’e.
Ha’u haksolok atu halo parte iha painel ida-ne’e, hamutuk ho konferensista sira seluk, hodi hato’o netik ha’u-nia hanoin oan ruma kona-ba esensia literatura. Ne’e nu’udar onra boot ida mai ha’u hanesan ‘vagabundu kultural’ ida.
Bainhira haree ba tema mak aprezenta iha konferénsia ida-ne’e, ha’u hakarak atu hato’o hikas fali de’it ha’u-nia hanoin oan balu ne’ebé ha’u hato’o tiha ona iha tinan hirak liubá. Ohin, ha’u mós sei lori maluk sira atu refleta lisuk kona-ba “Literatura: Oazis Ida iha Viajen Naruk.”
Timor-Leste, hanesan mós nasaun sira seluk, iha nia pasadu rasik, ne’ebé nia hakat liutiha ona, iha-nia prezente, ne’ebé oras ne’e dadaun nia goza hela namanas, no mós sei iha nia futuru rasik, ne’ebé nia mehi atu hetan iha aban-bairua.
Timor-Leste nia pasadu, prezente no futuru sai nu’udar fonte inspirasaun ba nia lia-na’in sira atu haklaken sira-nia vizaun. Dimensaun tolu tempu nian ne’e sai nu’udar “triangulu murak” ba lia-na’in sira atu refleta, no refleta.
Timor-Leste nia pasadu, laiha dúvida, nakonu ho nia mutin no metan, nakonu ho nia midar no moruk. Timor-Leste nia pasadu sai nu’udar referénsia, sai nu’udar lalenok boot ba nia oan sira atu fihir sira-nia an hodi didi’ak, hodi nune’e sira sei hakat ba oin nafatin, hasoru loron ohin no loron aban ho laran kmanek no laran haksolok.
Oras ne’e dadaun, atividade dezenvolvimentu nian iha aspetu hotu-hotu hala’o namanas, hanesan ita hotu hatene. Atividade moris tomak nian sira-ne’ebé oras ne’e hala’o hosi Timor-Leste hanesan povu, hanesan nasaun ida, ha’u konsidera nu’udar viajen koletiva ida nian ne’ebé naruk tebes. Iha kontestu ida-ne’e, pergunta boot ida mak ha’u hakarak koloka iha ne’e, entaun, literatura hanesan ramu arte nian ida, enkaixa nia an iha fatin ida-ne’ebé loos, iha prosesu dezenvolvimentu ida-ne’e?
Atu hatan ba pergunta ida iha leten ne’e, maka ha’u tenta atu hatete katak literatura sai nu’udar oazis ida iha ita-nia viajen naruk iha dezertu dezenvolvimentu moris nian. Literatura iha kbiit tomak atu fornese mós ai-han no bee klamar nian mai ita. Literatura ajuda ita atu bele luku klean liután iha pensamentu profundu kona-ba ita-ema moris nia esensia ezistensiál: ita mai hosi ne’ebé, oras ne’e ita iha-ne’ebé ona, no ita atu hakat ba iha ne’ebé loos. Ita bele, alias iha kapasidade, hanesan povu, hanesan nasaun, hakat ba oin nafatin tanba ita-nia klamar hetan kbiit, ita-nia klamar hetan matak-malirin hosi literatura nu’udar obra artístiku. Buat ne’e, ha’u haree, han malu loloos kedas hanesan, se la sala, ho saida mak poeta Portugés, Fernando Pessoa hatete, “Tudo valeu a pena, quando a alma não é pequena!”
Literatura iha kbiit atu fanun ita atu halakan bebeik espiritu nasionalizmu no patriotizmu. Inu nasionál Timor-Leste nian, Pátria Pátria, purezemplu, nu’udar obra ka produtu poétika lia-na’in, Francisco Borja da Costa nian, ne’ebé, oituan ka barak, ajuda hodi orienta ita atu mantein nafatin esensia moris nian hanesan nasaun livre, independente no soberanu. Obra ne’e nu’udar haklalak ida, obra ne’e nu’udar pontu markante ida.
Literatura (lee: poezia) mós ajuda ita hamoos ita-nia fuan ho neon iha ita-nia prosesu viajen naruk ida-ne’e. Atu reforsa liután vizaun ida-ne’e, permite ha’u atu sita liafuan sira-ne’ebé hato’o tiha ona hosi eis Prezidente Estadus Unidas nian, John F. Kennedy (matebian) durante diskursu ida-ne’ebé nia hato’o iha Amherst College, Amherst, Massachusetts, E.U.A, iha loron 26, fulan-Outubru, tinan 1963) tuirmai:
“When power leads men towards arrogance, poetry reminds him of his limitations. When power narrows the areas of man's concern, poetry reminds him of the richness and diversity of his existence. When power corrupts, poetry cleanses.”
Sei iha relasaun ho kestaun ida leten, Octavio Paz, poeta Mexikánu provoka ita hodi hatete liután, “if a society eliminates poetry, then that society commits a spiritual suicide.”
Liuhosi literatura, ita bele haree hetan ho momoos imajen poétika Timor-Lorosa’e nian, ne’ebé haklaken ho furak, hosi poeta sira. Timor-Leste nu’udar espresaun poétika ba poeta alias lia-na’in sira.
Liuhosi literatura, ita haree hetan lisan Timor-Leste nian haklaken nia an (kantiga sira)— n.e: hori uluk bee parente, ida mós ami, hetan seluk parente ona, ami laek ona.
Hanesan individu ida-ne’ebé halo parte iha prosesu viajen naruk ida-ne’e, hamutuk ho maluk sira seluk iha Timor-Leste, no iha mundu rai klaran, liu-liu hanesan ema ida ne’ebé mak gosta hakerek poezia, ha’u sempre hetan dezafiu hosi pergunta ezistensiál sira tuirmai: saida mak ha’u hala’o tiha ona, saida mak ha’u hala’o oras ne’e dadaun, no saida mak ha’u sei hala’o ba moris? Atu refleta di’ak liutan kona-ba preokupasaun ida-ne’e, ha’u hakarak fahe ba maluk sira ha’u-nia poezia oan ida tuirmai:
HA’U MAK FATUK KI’IK ITA-BO’OT TUDA BA BEE LIHUN LARAN
(Meditasaun Rai Nakaras Nian)
“Wainhira moris nia instrumentu múzikal tomak sei toka, nune’e Ita-Bo’ot nia liman mós sei hamosu knananuk domin nian.”
Rabindranath Tagore
Ha’u mak nu’udar fatuk ki’ik ne’ebé Ita-Bo’ot tuda ba iha bee- lihun moos furak ida nia laran
Ha’u mout ba bee kidun
Teki-tekis husik hela laloran ki’ik, neneik-neneik hakbesik ba bee-lihun nia ninin
Loron-matan nakaras
haklaken nia nabilan,
rei bee-lihun nia ibun kulit
Laloran ki’ik maus
hamosu furin
Laloran ki’ik maus
neneik-neneik halakon sira an
---
2002-2011
Lia-fuan Ikus
Hili sai poeta alias lia-na’in, hanesan mós ho maluk sira seluk, nu’udar hili dalan ida ne’ebé ema barak la la’o liu. Maibé, iha kontestu luan, poeta sira marka hela tiha ona buat ruma ne’ebé típiku, iha viajen moris ita-ema nian. Poeta Amerikanu, Robert Frost deskreve liután ho klaru kona-ba vizaun ida-ne’e:
“Two roads diverged in a wood, and I—I took the one less travelled by, and that has made all the difference.”
Thursday, April 21, 2011
AFORISMA DIARIA [21-4-2011]
*) Ha’u—imi bolu poeta ka lia-na’in ida? Ah, la’e! Ha’u un’udar de’it manu-fuik oan ida maka hakarak hananu iha kalan no loron iha imi-nia uma sorin-sorin no iha ai-laran tuan sira. Imi hakarak see imi-nia tilun, fuan, no neon atu rona bebeik ha’u-nia lian-hananu ka la’e?
*) Ha’u un’udar eskolante ida mak foer, no iis dois loos la halimar. Iis mesak mak tahu sala nian. Ha’u hein tebes loos Maun Boot Mestre Divinu atu mai daku nia mina morin domin nian mak rohan-laek mai ha’u-nia isin no klamar.
*) Dala barak ha’u halimar ho maluk rona-na’in sira iha rádiu no sira seluk tan katak poeta ka lia-na’in sira ne’e un’udar amu-lulik no madre sira ne’ebé la hatais batina mutin. Konserteza sira hamanasa tanba sira sente komik.
*) Tempu Paskoa—tempu nakukun no naroman. Ha’u subar bebeik iha buat rua ne’e nia leet. Iha fatin ne’e mak ha’u buka atu komprende kona-ba moris nia lala’ok loloos.
*) Ha’u un’udar eskolante ida mak foer, no iis dois loos la halimar. Iis mesak mak tahu sala nian. Ha’u hein tebes loos Maun Boot Mestre Divinu atu mai daku nia mina morin domin nian mak rohan-laek mai ha’u-nia isin no klamar.
*) Dala barak ha’u halimar ho maluk rona-na’in sira iha rádiu no sira seluk tan katak poeta ka lia-na’in sira ne’e un’udar amu-lulik no madre sira ne’ebé la hatais batina mutin. Konserteza sira hamanasa tanba sira sente komik.
*) Tempu Paskoa—tempu nakukun no naroman. Ha’u subar bebeik iha buat rua ne’e nia leet. Iha fatin ne’e mak ha’u buka atu komprende kona-ba moris nia lala’ok loloos.
Monday, April 18, 2011
ESPRESAUN POETIKA LXXX
O SANGUE GUERREIRO
nakfakar
naksuli
nalihu
sai bee-lihun
ha’u tama iha laran
ha’u mout ba bee-kidun
ha’u hetan ksolok no kmanek foun
ha’u hetan matak-malirin
ha’u hetan aten-barani
--
Abril 2011
Friday, January 14, 2011
ESPRESAUN POETIKA LXXIX
KO’ALIA LIAN TETUM
Ne’e katak hatene ko’alia no hatene tetu
Ne’e katak hatene ko’alia no hatene tane
Ne’e katak hatene ko’alia no hatene tuba
--
14 Janeiru 2011
Tuesday, January 11, 2011
SITASAUN KONA-BA POEZIA NO POETA-2
Johann Wolfgang von Goethe (Poeta Alemaña)
“Personalidade mak nu’udar buat hotu-hotu iha arte no poezia.”
---
("Personality is everything in art and poetry.")
“Personalidade mak nu’udar buat hotu-hotu iha arte no poezia.”
---
("Personality is everything in art and poetry.")
Sunday, January 9, 2011
SITASAUN KONA-BA POEZIA NO POETA--1
SAPARDI DJOKO DAMONO (Poeta Indonézia)
*) “Saída maka sai nu’udar preokupasaun eskritór literáriu nian maka oinsá deskreve buat ida-ne’ebé hanesan ho maneira ne’ebé oin seluk.”
(“…yang menjadi urusan sastrawan adalah bagaimana menyampaikan sesuatu yang sama dengan cara yang berbeda.”)
STANLEY KUNITZ (Poeta Amerikanu)
*) “Poeta laiha kbiit atu muda buat ida, maibé poeta bele hatudu kbiit konxiénsia solitáriu nian.”
(“A poet can’t change anything, but the poet can demonstrate the power of solitary conscience “)
CHICO BUARQUE (Kantór/poeta Brazileiru)
*) “Hatene ba katak poeta sira-ne’e hanesan mós ema matan-delek sira; sira bele haree [sasan sira] iha nakukun laran.”
(“Saiba que os poetas como os cegos; podem ver na escuridão.”)
*) “Saída maka sai nu’udar preokupasaun eskritór literáriu nian maka oinsá deskreve buat ida-ne’ebé hanesan ho maneira ne’ebé oin seluk.”
(“…yang menjadi urusan sastrawan adalah bagaimana menyampaikan sesuatu yang sama dengan cara yang berbeda.”)
STANLEY KUNITZ (Poeta Amerikanu)
*) “Poeta laiha kbiit atu muda buat ida, maibé poeta bele hatudu kbiit konxiénsia solitáriu nian.”
(“A poet can’t change anything, but the poet can demonstrate the power of solitary conscience “)
CHICO BUARQUE (Kantór/poeta Brazileiru)
*) “Hatene ba katak poeta sira-ne’e hanesan mós ema matan-delek sira; sira bele haree [sasan sira] iha nakukun laran.”
(“Saiba que os poetas como os cegos; podem ver na escuridão.”)
Saturday, January 8, 2011
AFORISMA DIARIA [08-01-2011]
*) Sé mak la kuda, nia sei la ku’u. Sé mak la tolan moruk, nia sei la lambe midar. Sé mak la mate, nia sei la moris hikas fali. Sé mak la kadi kakutak, nia sei la matenek. Sé mak la haklean fuan, nia sei laiha aten-barani........
*) Ha’u defini poeta ne’e hanesan ema ne’ebé mak hadeer nafatin durante oras 24 nia laran. Nia sempre hamoris bebeik nia radar konxiensia. Ó dehan nia bulak ka?
*) Nasionalizmu, rejionalizmu no internasionalizmu nu’udar kabuki (instrumentu muzikál ho talin tolu). Ó nu’udar diplomata ida la hatene buka atu sosa fali kabuki nia talin bainhira nia talin ida ka rua kotu? Ó nu’udar diplomata ida la buka atu afina kabuki ne’e nia talin sira bainhira talin sira ne’e dezafinadu?
*) Ha’u, dezde uluk kedas, sempre hakarak halimar iha rai-fehan siensia, relijiaun no arte nian. Maibé, ha’u gosta atu halimar liuliu maka iha rai-fehan arte nian.
*) Ha’u iha orgullu boot sai nu’udar produtu familia boot rua nian—família Barreto no Soares. Tanba ne’e mak ha’u-nia naran apalidu ne’e iha rua kedas. Ha’u-nia Papá hirus loos bainhira ami oan no bei-oan sira la tau naran apalidu Soares. Nia sei la kontente tantu nia sei moris, no sa tan oras ne’e nia iha ona mundu seluk, bainhira ha’u ne’e koñesidu ho naran Abé Barreto de’it. Familia boot rua ne’e nia morin ha’u no membru sira seluk horon ona, horon dadaun no sei horon. Ami mós tenke iha aten-barani atu horon mós familia rua ne’e nia dois iha loron horiseik, ohin no loron aban.
*) Ha’u defini poeta ne’e hanesan ema ne’ebé mak hadeer nafatin durante oras 24 nia laran. Nia sempre hamoris bebeik nia radar konxiensia. Ó dehan nia bulak ka?
*) Nasionalizmu, rejionalizmu no internasionalizmu nu’udar kabuki (instrumentu muzikál ho talin tolu). Ó nu’udar diplomata ida la hatene buka atu sosa fali kabuki nia talin bainhira nia talin ida ka rua kotu? Ó nu’udar diplomata ida la buka atu afina kabuki ne’e nia talin sira bainhira talin sira ne’e dezafinadu?
*) Ha’u, dezde uluk kedas, sempre hakarak halimar iha rai-fehan siensia, relijiaun no arte nian. Maibé, ha’u gosta atu halimar liuliu maka iha rai-fehan arte nian.
*) Ha’u iha orgullu boot sai nu’udar produtu familia boot rua nian—família Barreto no Soares. Tanba ne’e mak ha’u-nia naran apalidu ne’e iha rua kedas. Ha’u-nia Papá hirus loos bainhira ami oan no bei-oan sira la tau naran apalidu Soares. Nia sei la kontente tantu nia sei moris, no sa tan oras ne’e nia iha ona mundu seluk, bainhira ha’u ne’e koñesidu ho naran Abé Barreto de’it. Familia boot rua ne’e nia morin ha’u no membru sira seluk horon ona, horon dadaun no sei horon. Ami mós tenke iha aten-barani atu horon mós familia rua ne’e nia dois iha loron horiseik, ohin no loron aban.
Friday, January 7, 2011
AFORISMA DIARIA [07-01-2011]
*) Tansá mak ha’u buka atu aprende de’it kona-ba moris ne’e hosi ema sira ne’ebé apoia ha’u, gava ha’u no tane ha’u? Tansá mak ha’u mós la buka atu aprende kona-ba moris hosi ema sira ne’ebé trata aat ha’u, tolok ha’u, laran moras ba ha’u, ódiu ha’u no até buka atu oho tan ha’u tanba de’it ha’u-nia hahalok kleuk? Tansá? Tansá? No tansá?
*) Oan, ha’u la hakribi ó-nia an—isin-lolon no klamar. Maibé, ha’u hakribi ó-nia hahalok kleuk ne’ebé la’o la tuir dalan. Bainhira ha’u hakbrii ó-nia an, ne’e hatudu katak ha’u hakribi ha’u-nia an rasik. Ha’u hanoin fali Jesus nia lia-fuan dehan katak, “hate the sin, and not the sinner”.
*) Sé de’it mak lakohi terus iha oras ne’e, entaun aban-bainrua nia sei la hetan moris ida-ne’ebé haksolok, kuaze iha aspetu hotu-hotu.
*) Oan, ha’u la hakribi ó-nia an—isin-lolon no klamar. Maibé, ha’u hakribi ó-nia hahalok kleuk ne’ebé la’o la tuir dalan. Bainhira ha’u hakbrii ó-nia an, ne’e hatudu katak ha’u hakribi ha’u-nia an rasik. Ha’u hanoin fali Jesus nia lia-fuan dehan katak, “hate the sin, and not the sinner”.
*) Sé de’it mak lakohi terus iha oras ne’e, entaun aban-bainrua nia sei la hetan moris ida-ne’ebé haksolok, kuaze iha aspetu hotu-hotu.
Thursday, January 6, 2011
AFORISMA DIARIA [06-1-2011]
*) KETA, KETA NO KETA KOKO KEDAS—keta sama ha’u-nia kakutak atu hanoin, keta bobar ha’u-nia neon atu imajina, keta kesi ha’u-nia isin-lolon atu book an, keta taka ha’u-nia ibun atu ko’alia no hakilar, keta harahun ha’u-nia fuan atu hadomi, keta hametan ha’u-nia fuan atu la hatene hun no la hatene abut. Ha’u hakarak moris livre---semo aas hanesan makikit, ho ha’u-nia matan kroat, hakarak hateke mundu nia lala’ok.
Monday, January 3, 2011
AFORISMA DIARIA [3-1-2011]
[Tinan foun 2011 ita tama liutiha ona.. Ohin loron ba datoluk ha’u hahú ha’u-nia moris hanesan vagabundu kulturál ida. Ha’u halo ona tinan 45 iha loron rua liubá. Husu boot ha’u sei bele iha kbiit liután atu hakerek no hakerek to’o ha’u labele tan ona atu hakerek. Bainhira hateke fali ba tinan hirak mak liu ona, ha’u sente katak ha’u seidauk prodús buat barak ba moris ita ema nian maka nakounu ho nia zig-zag..]
*) Bainhira ó barani tebes duni atu tuir ó-nia mehi sira, ema sira balun ne’ebé la komprende ho klean dehan katak ó ema bulak. Ó keta hakfodak. Ó keta sarebak. Diak liu buka haka’as an, karik bele, nonok-nonok halo ó-nia mehi sira ne’e sai realidade. Fiar ba katak, ema sira ne’e duni mak, to’o ikus, sei hakfodak. Ema sira ne’e duni mak, to’o ikus, sei sarebak. Ema sira ne’e duni mak, to’o ikus, sei doko loos sira-nia ulun.
*) Nasaun ida mak soberanu, nasaun ida mak independente sei bele tebe rai, hamrik metin iha mundu rai klaran bainhira nia uma kain ida-idak ne’e forte ona. Karik la’e, entaun nasaun ne’e keta ibun-boot, karik la’e nasaun ne’e keta naran kanta, no kanta resin.
*) Ha’u fó hotu ba ó saida de’it mak ó hakarak. Ha’u fó tomak ba ó saída de’it mak ó husu. Maibé, to’o ikus, ó tee tan fali iha ha’u-nia bikan laran, no la’o fila kotuk ba dadaun? Laiha buat ida, Belun! Tempu mak sei sai nu’udar ai-moruk boot ida hodi kura ha’u-nia laran-kanek. Laiha buat ida, Belun, lei karma kala sei iha atu tetu ho nia dasin sira tomak.
*) Karik bele, husik ha’u hatete ho klaru iha ne’e katak inu nasionál Pátria-Pátria nu’udar ita Timoroan sira hotu nia óstia poétika ida. Hakarak ka lakohi, ita tenke komunga bebeik óstia ne’e karik ita hakarak tebes duni ho fuan ho laran atu hamoris ita-nia espiritu nasionalizmu.
*) Bainhira ó barani tebes duni atu tuir ó-nia mehi sira, ema sira balun ne’ebé la komprende ho klean dehan katak ó ema bulak. Ó keta hakfodak. Ó keta sarebak. Diak liu buka haka’as an, karik bele, nonok-nonok halo ó-nia mehi sira ne’e sai realidade. Fiar ba katak, ema sira ne’e duni mak, to’o ikus, sei hakfodak. Ema sira ne’e duni mak, to’o ikus, sei sarebak. Ema sira ne’e duni mak, to’o ikus, sei doko loos sira-nia ulun.
*) Nasaun ida mak soberanu, nasaun ida mak independente sei bele tebe rai, hamrik metin iha mundu rai klaran bainhira nia uma kain ida-idak ne’e forte ona. Karik la’e, entaun nasaun ne’e keta ibun-boot, karik la’e nasaun ne’e keta naran kanta, no kanta resin.
*) Ha’u fó hotu ba ó saida de’it mak ó hakarak. Ha’u fó tomak ba ó saída de’it mak ó husu. Maibé, to’o ikus, ó tee tan fali iha ha’u-nia bikan laran, no la’o fila kotuk ba dadaun? Laiha buat ida, Belun! Tempu mak sei sai nu’udar ai-moruk boot ida hodi kura ha’u-nia laran-kanek. Laiha buat ida, Belun, lei karma kala sei iha atu tetu ho nia dasin sira tomak.
*) Karik bele, husik ha’u hatete ho klaru iha ne’e katak inu nasionál Pátria-Pátria nu’udar ita Timoroan sira hotu nia óstia poétika ida. Hakarak ka lakohi, ita tenke komunga bebeik óstia ne’e karik ita hakarak tebes duni ho fuan ho laran atu hamoris ita-nia espiritu nasionalizmu.
Subscribe to:
Posts (Atom)
