Monday, November 24, 2008

AFORISMA DIARIA [24-11-2008]

*) Ita inan-aman sira nu’udar manu inan, loke liras, luut ita-nia oan sira bainhira sira ki’ik. Oan sira oras ne’e boot ona. Ne’e duni, husik ba labarik sira halimar mesak-mesak, loke sira-nia liras, semo ba dook, buka rai kutun.

*) Dala barak mamar mai ha’u atu hatudu liman katak ema seluk de’it maka halo sala. Maibé, susar mai ha’u atu haraik an, no rekoñese katak ha’u mós halo sala hotu.

Friday, November 21, 2008

ESPRESAUN POETIKA XVII

HA'U HAKARAK SAI HANESAN MANU MAKIKIT

Ha’u hakarak livre, semo aas, hanesan manu makikit
Hateke tun hosi leten
Hateke luan, no borus, ho ha’u-nia matan kro’at
Ha’u hakarak rani, iha ai naruk nia sanak
Ha’u hakarak semo tun, buka rai kutun
Ha’u hakarak hananu, ha’u hakarak hakfuik
Ha’u hakarak semo fali, baku ha’u-nia liras
Ha’u hakarak husik hela ha’u-nia lalatak

--
21 Novembru 2008

Thursday, November 20, 2008

AFORISMA DIARIA [20-11-2008]

*) Ha’u lakohi lakan halo boot. Ha’u hakarak de’it lakan ki’ikoan oan hanesan lilin lolon ida, ne’ebé leno dalan nakukun iha ha’u-nia sorin-sorin.

*) Ha’u sei, konserteza basa ha’u-nia reen toos, no arepende aban bainrua karik ha’u lakohi atu prepara didi’ak ha’u-nia an iha oras ne’e. Moris ne’e ba oin nafatin, moris sei la hakiduk ba kotuk.

Wednesday, November 19, 2008

AFORISMA DIARIA [19-11-2008]

*) Hili atu sai lia na’in (lee: poeta) katak ha’u tenke prontu atu la’o tuir dalan ida-ne’ebé ema barak la la’o liu. Ha’u tenke prontu simu nia konsekuénsia tomak. Sai poeta hanesan mós sai ‘liurai’ ba ha’u-nia an rasik no ba maluk sira seluk, maibé laiha koroa (hanoin fali liafuan ha’u-nia mestre literáriu, Kahlil Gibran nian).

*) Keta hakfodak ho nabilan kulit liur nian. Kalma! Buka atu hatene saida loos maka iha buat ida nia laran.

Wednesday, November 12, 2008

ESPRESAUN POETIKA XVI

TRAJÉDIA SANTA CRUZ: IN MEMORIAM

imi-nia kole ami sura la hetan
imi-nia kole ami selu labele

ami hakarak hatutan
imi-nia halelir
ami hakarak haklaken
imi-nia hakilar

imi-nia kole la saugati

--
12 Novembru 2008

Tuesday, November 11, 2008

AFORISMA DIARIA [11-11-2008]

[Ohin Papá nia loron hakoi. Papá la’o hela husik ami oan sira, no hakat ba mundu seluk tinan 4, fulan 11 ona…Ha’u tenta haruka SMS ba alin sira hodi hanoin hikas Papá nia favór nia halo ba ami oan sira horikalan, hanesan tuirmai:

HANOIN PAPA SEBASTIÃO

/ita aman/ita belun/la baruk/ laran maus/ laran luak/kari fini/ ita moris buras/ ita lolo dikin/haklaken funan/ ita fuan tebar//…]


*) Keta nega ema seluk nia favór, liu-liu ema hirak ne’ebé uluk hamaran ita-nia matan-been bainhira ita tanis.

Monday, November 10, 2008

ESPRESAUN POETIKA XV

*) ITA TOMAK SAI NU’UDAR EMA LA’O RAI
(reflesaun simples kona-ba moris)

Ita hakat hosi dadeer, hakur iha loron manas, no to’o ikus tama fali ba iha rai kalan. Buat ida-ne’e nu’udar viajen moris nian ne’ebé ita hala’o. Hanesan ema indivíduu ida, ita hakat mesak-mesak iha ita-nia dalan moris ne’e. Hanesan kriatura sosiál, ita hakat, hala’o viajen ida-ne’e hamutuk ho maluk sira seluk.

Ita tomak sai nu’udar ema la’o rai. Ita tomak sai nu’udar ema viajante.

Viajen moris nian ne’ebé ita hala’o, nakonu ho nia mutin no metan.

Viajen moris nian ne’ebé ita hala’o nakonu ho nia midar no sin.

Iha viajen moris nian ne’ebé ita hala’o loron tomak ne’e, ita sidi, ita monu, no ita iha kbiit hamrik filafali, no ita kontinua hakat ba oin, atu ba to’o ita-nia viajen nia rohan. Dala ruma, bainhira ita monu no sidi, ita kuaze laiha tan ona kbiit atu hamrik no la’o filafali.

Iha ita-nia viajen ida-ne’e, sei furak liu bainhira ita sempre luku ita-nia an iha pergunta sira tuirmai:

-saida maka ita halo tiha ona ba ita-nia moris ne’e?
-saida maka ita halo daudaun ba ita-nia moris?
-saida maka ita sei hala’o ba ita-nia moris?

Hetok ita halo buat barak iha viajen moris ida-ne’e, hetok ita sinti katak ita seidauk halo buat barak ba moris maka sai nu’udar oferta murak hosi Maromak, no ita hatutan hosi ita-nia bei ala sira.

Loos duni, iha buat barak tan maka ita presiza atu hala’o.

Iha ita-nia viajen moris ne’e nian, ita husik hela ain leut lubuk. Ho kbiit tomak maka ita iha, ita sai matan-dalan ba ita-nia jerasaun sira ikusmai. Ita hein katak sira sei la’o tuir dalan leut ne’ebé ita husik hela tiha ona, maibé husu boot katak sira sei hamosu sira-nia ain leut rasik.

Kalan ita atu ba toba, iha ita-nia harohan no hamulak, husu boot, ita sei badinas atu hananu knananuk tuirmai:

“Na’i, ha’u nu’udar de’it lápis oan ida, ne’ebé Ita-Boot book hodi hakerek Ita-Boot nia hanoin no sentimentu,

Na’i, ha’u nu’udar de’it flauta lolon oan ida, ne’ebé Ita-Boot huu hodi hamosu knananuk lalehan nian ne’ebé melodiozu,

Na’i, ha’u nu’udar de’it gitara ida, ne’ebé Ita-Boot fekit hodi haklaken lian sira, ne’ebé fanun klamar sira mak toba dukur namanas,

Na’i, ha’u nu’udar de’it pianu ida, ne’ebé Ita-Boot toka nia lolon sira, no ha’u fó sai lian sira ne’ebé aas iha kalan nakukun no hakmatek,

Na’i, ho liafuan badak, ha’u hakarak hatete katak, fó lisensa mai ha’u atu empresta liafuan Santu ida nian katak,

“Halo ha’u-ata sai nu’udar instrumentru dame!”

iha mundu rai-klaran
ne’ebé luan ida-ne’e

Na’i, ha’u hakarak halo tuir, no kumpri bebeik Ita-Boot nia hakarak
iha rai no iha lalehan.”
---


Dili, Novembru 2008

*)Sei fó sai hosi RTTL, Dili.

Friday, November 7, 2008

ESPRESAUN POETIKA XIV

DILI, PANORAMA DADEER

ohin dadeer nakukun, udan monu rai
tasi been hakmatek, tasi been moos

ha’u fihir fali ha’u-nia lalatak
iha tasi nia laloran mak hananu
--
Novembru 2008

DILI, PANORAMA KALAN

lampu sira sidade nian
nabilan lakan-mate

laloran kafuak
rei tasi nia ibun kulit

karreta sira
halai ba mai

anin naniri

fulan no fitun iha lalehan

buat hotu
haree ba hanesan orkestra sinfonia

--
Novembru 2008

Thursday, November 6, 2008

AFORISMA DIARIA [6-11-2008]

*)Ita sei tuur la metin, ita sei atrapalladu beibeik bainhira ita-nia konsiénsia la moos tanba ita halo buat ruma la tuir dalan ukun-fuan nian. Ita-nia konsiénsia sei kontinua sai juís, hodi husu ba ita kona-ba ita-nia responsabilidade.

ESPRESAUN POETIKA XIII

*) DADUR FATIN NE’E NARAN TIMOR-LOROSA’E

tinan atus ba atus, tinan ruanulu resin
ha’u ema kesi ho alzema
iha há’u-nia rain rasik

ohin loron ha’u livre, hetan liberdade

iha rai ida-ne’e nia hirus-matan leten
ha’u hamrik firme
hato’o promesa ida
--
Outobru-Novembru 2008

*) Tradús hosi poezia ho lia-indonézia ho títulu, “Penjara itu Bernama Timor-Lorosa’e”

Wednesday, November 5, 2008

ESPRESAUN POETIKA XII

MANATUTO, EPIZÓDIU DADEER

dadeer hatudu nia buras, dadeer hatudu nia matak
ho mahon-been horikalan nian
mak naktabar iha hare tahan

ha’u ain bokon, kona bee natar, mak suli la maran
ha’u tilun rona manu-liin, haklaken lian-hananu

ha’u hakat bá hamrik iha kabubu leten
lolo liman hamulak, lolo liman harohan, atu hetan hare fulin tebar
--
5 Novembru 2008

Tuesday, November 4, 2008

ESPRESAUN POETIKA XI

LORON MATEBIAN

Lilin ita sunu
Ita harohan, ita hamulak
Aifunan ita kari
Matan been mós mamar,
suli filafali,
habokon rate lolon
--
1 Novembru 2008