Thursday, August 23, 2007

AFORISMA DIARIA [23-8-2007]


[Oras ne'e iha XRR. Mai iha ne'e ho intensaun atu hasoru Atoi Rangel hodi buka hatene kona-ba situasaun no kondisaun obra eskrita sira hosi maluk sira ne'ebe partisipa iha kontes hakerek. Atoi laiha. Ha'u hetan informasaun katak nia ba tiha Malazia. Dia 3 Setembru maka nia foin fila mai. Ha'u mos sosa livu segunda maun lima hanesan ne'e. Ha'u sosa tan livru 11 tan. Maibe ha'u husu sira hosi XRR atu rai lai, depois iha final fulan ne'e maka ha'u mai selu...

Almosuu ohin iha Erli. Hasoru Sebastiao ho nia ferik oan, Filipa. Ami dada lia kona-ba ha'u-nia idea atu harii biblioteka iha Manatuto. Nia konkorda ho ha'u-nia idea. Ami mos foka kona-ba oinsa ami atu finansia projetu ne'e. Ha'u hakarak hala'o projetu ne'e independentemente, ho finansiamentu rasik..

Dadeer ohin laiha konferensia konferensia iha servisu fatin hanesan babain. Hodi nune'e ha'u bele relaxa oituan. Ha'u-nia Xefe Vera ba tiha halo tratamentu mediku iha Darwin, no ha'u maka oras ne'e enkaregadu hanesan OIC to'o aban. Ha'u paroveita ha'u-nia tempu hodi ba matabixu iha PX, no hakerek ha'u-nia reflesaun sira. Ha'u tenta hakerek kona-ba reflesaun ohin dadeer nian (ha'u ohin dadeer ba fali hola anin iha tasi ibun.. ba halo reflesaun.. ha'u lori mos ho ha'u-nia kamera dijital. hasi foto no video... ha'u kleur oituan la ba tasi tanba iha semana hirak liu ba ain kanek depois de labarik vizinu tuda asu, tuda sala ha'u-nia ain karuk..).

Ha'u mos hasoru kolega Filipina, Rhian iha PX. Ami dada lia kona-ba arte nia kontribuisaun iha dezenvolvimentu nasaun. Ha'u nota katak ami iha vizaun hanesan. Ha'u hatoo proposta ba nia atu ami bele hasoru malu fali hodi ko'alia kona-ba kooperasaun entre ha'u, nia ho kolega Filipina ida fali naran Doreen iha area kultural. Nia oferese mai ha'u-nia relatoriu peskiza ida sobre Timor nio poezia ida obra poeta Grego nian ida iha lian Ingles..]


*) Keta hanoin katak povu TL ne'e, tanba deit sira la hatene hakerek no lee--ai leba, songe tabaku no mamau malus halo ibun mean , mesak beik teen. Ne'e sala ona, karik ida ne'e maka ita hanoin iha ita-nia kakutak hanesan ema matenek ne'ebe iha asesu ba lalaok mundu modernu nian. Povu TL ne'e matenek la halimar. Sira nia matan no neon ne'e kroat tebes hanesan povu iha rai seluk. Sira hateke borus se maka halo diak ba sira, no se loos maka hanoin aat ba sira.

*) Katuas X buka futu hamutuk fali aisar kesak ne'ebe maluk sira balu buka sobu rahun. Nune'e tiha sira dehan katak nia ema traidor?

*) Inan nia kabun laran ne'e fatin lulik. Iha inan nia kabun laran nia bee lihun, ita hoban ita-nia an, ita hetan matak malirin--domin murak lalehan nian. Ita-nia inan, konserteza, sei kontinua haturu nia matan been haksolok nian bainhira ita oan sira la baruk atu hananu ho lian maka'as , "PRIMEIRU MAROMAK, SEGUNDU INAN-AMAN."

Wednesday, August 22, 2007

AFORISMA DIARIA [22-8-2007]

[Iha fali ona TT Akait. Foin almosu hotu iha restaurante Akait Bistro. Hasoru Abilio Caldas iha ne'eba. Ami uluk hamutuk iha Portugal, moris bilin-bala. Agora nia servisu iha BPA tinan neen resin ona..
Horikalan ha'u toba tarde loos. Sei haree programa TV "Mama Mia" iha kanal Indosiar. Depois tiha ha'u iha vontade atu lee no hakekek reflesaun....
Iha Sabadu fim semana liuba, kuaze loron tomak uma. Ibu hetan dezastre. Odomatan muru Maun Agio nian monu tan ba ferik. Ha'u ejize Amor hodi ferik ba ospital atu hetan tratamentu diak...Lokraik ami nain rua Amor ba pasiar iha tasi ibun Xstu Rei... Tasi boot. Hasai foto lubuk ida iha ne'eba. Maioria foto mesak paizajen natural.. Furak!!
Iha Domingu tuku 12:30 ha'u, Apai, Amor no Nini ba Bekusi. Hasoru Ata, Fendi sira iha ne'eba.
Ha'u ho Tio Padre konsege hasoru malu ho Abati ho Amano sira hodi ko'alia kona-na sira-nia vida uma kain, maka ninia ai riin la metin, no tenta fo solusaun.....
Horiseik almosu iha restorante Erli. Hasoru Sebastiao ho nia kaben Filipa.Ami dada lia kona-ba situasaaun politika atual,nst.
Horiseik mos okupadu oituan servisu; hala'o servisu durubasa ba enkontru rua, ida iha Forum ONG nia eskritoriu, ne'ebe Xefe numeru 1 ha'u-nia servisu fatin nian ko'alia, no ida fali iha salaun konferensia A servisu fatin nian
Iha lokraik ha'u ba tan maluk sira iha RTTL atu konfirma ha'u-nia programa Anin Nanini ba Domingu mai ne'e... ]


*) Edukasaun iha nia kbiit atu loke ita nia neon no fuan hodi hatene klean liutan kona-ba, "ita mai hosi ne'ebe, oras ne'e ita iha ne'ebe, no ita atu ba loos ne'ebe."

*) Atu kria armonia som iha TL? Entaun, ita ida-idak hanesan sidadaun rai ne'e nian presiza ho fuan ho laran buka atu afina bebeik ita-nia viola talin konsiensia nian.

*) Edukasaun ajuda tebes ha'u atu sai "a free and independent thinker". Bainhira ha'u iha atitude kritiku ba Estadu hodi defende ha'u-nia direitu no defende lia loos, ita boot sira konsidera ha'u hanesan inimigu Estadu nian? Give me a break!

*)Ahi han ona uma. Diak liu ita lalika fali lori gazolina hodi mai fui tan. Se la'e ahi bele tranpe, no molok bombeiru sira to'o mai mos, ahi han hotu tiha ona uma. Ida ne'e maka ita hakarak ka?

*) Tudik tuan oan ida ita iha tiha ona. Ita keta baruk atu foti fatuk kadi, no kadi tudik ne'e halo kroat, hodi nune'e ita bele ko'a sasan sira. Keta matan kan demais atu lakon tempu no osan hodi ba sosa tudik foun iha loja.

*) Hanesan mestre, ita tenke buka atu rai hela 'segredu' ruma iha ita-nia luhu kidun. Ita keta fo sai hotu buat ne'ebe ita iha. Ha'u husu favor atu maluk sira labele interpreta buat ne'e hanesan katak ha'u ne'e ema karak teen.

*) Keta hakfodak, no fiar lalais kedas ema ne'ebe hakat mai hodi haklaken ema seluk nia segredu ba ita. Tanba sa ha'u dehan nune'e? Ne'e tanba, ema ne'e pode ser mos bele ba lekar ita-nia segredu lemo-lemo.

*) Ha'u bele dehan katak hanesan nasaun ida, TL oras ne'e bele kategorizadu hanesan " a sick nation". Hanesan mos rai Turkia bainhira momentu Funu Mundial II akontese. Ita, atu oituan ka barak, deteta hetan tiha ona ita-nia moras hirak ne'e. Saida maka ita presiza maka: ita presiza iha korajen atu simu realidade ida ne'e, no buka atu hetan lalais terapia. Hodi nune'e ita bele moris fila fali iha ambiente ne'ebe normal.

***

Friday, August 17, 2007

AFORISMA DIARIA [17-8-2007]

[TT Akait... Foin almosu iha Erli. Hasoru Quim no Max Sthal. Ami dada lia lubuk ida kona-ba panorama politika TL nian.. Ha'u toma nota lubuk ida kona-ba idea sira ne'ebe mosu...]

*) Moris ne'e hanesan lalenok. Hamnasa ba mundu, no mundu mos sei hamnasa ba o. Maibe dala ruma bainhira ita hamnasa, mundu la hamnasa ba ita. Tanba sa? Ne'e tanba lalenok ne'e estraga ona ka rahun ona karik.

*) Hanesan oan sira, ita mesti hakru'uk ba ita-nia inan ho aman sira. Sira kole tebes duni hodi kous ita sai hosu Nai Maromak nia kadunan, no lori ita mai husik ita iha abad laran ida ne'e. Sira haksolok ita buras, lolo ita-nia sanak no dikin, no rani iha fatin-fatin.

*) Sensu komun ita presiza tebes hodi halo analize ba lalaok mundu nian ne'ebe nakonu ho mutin ho metan...

*) Iha moris ita presiza halo 'jig-jag' maka barak bainhira ita nani iha mota laran realidade nian. Se ita tuir deit korente bee nian, entaun bee sei lori ita, no halo ita mout tama ba bee kidun, no bainhira ita kontra bebeik korente bee nian, ita sei rahun....

*) Buka atu iha korajen hodi sai rebelde iha o-nia moris, maibe sai rebelde ida ne'ebe iha kauza ne'ebe justu, razoavel no iha benefisiu ba ema barak. Husik ba, istoria maka sei halo julgamentu ba o-nia lalaok sira tomak.

Tuesday, August 14, 2007

AFORISMA DIARIA [14-8-2007]


[TT Akait fila fali oras ne'e. ..Foin almosu iha OB...
Fim da semana liuba, ha'u halo hotu tempu barak liu iha uma--rileks, halimar ho Apai,nst..

Apa nia loron mate iha loron 10 Agostu kalan, ha'u tenta haruka mensajen hanesan tuirmai ba alin/bin sira:



(Mensajen ne'e ha'u-nia hp hamos tiha ona iha ninia fixeiru. Ha'u foin haruka SMS ba Mundu atu haruka fali mai ha'u...Ha'u husik mamuk lai, no kuandu ha'u simu ona hosi mensajen ne'e hosi Mundo maka ha'u mai atualiza fali blog ne'e)
----------------------------------------------------
17-8-2007, 14:30

(Ohin ha'u mai fali TT Akait ne'e hodi atualiza ha'u-nia blog ne'e. Mensajen ba alin sira ne'ebe ha'u haruka iha Papa nia loron mate, 10-8 maka tuirmai ne'e:

"HANOIN PAPA SEBASTIAO/papa tinan 3 fulan 8 husik hela ita ba mundu seluk/nia mak loke mos ita nia neon/loke ita nia fuan/atu hatene katak kole inan aman nian/ita oan sira selu labele/ABAN TAU AIFUNAN SANTA CRUZ TK 4:30/beijinhos "


*) Lideransa ne'e ita presiza tebetebes iha ita-nia aspetu moris nian hotu-hotu. Lideransa loloos katak ita hala'o lalaok mata-dalan nian ho dalan loos.

*) Lia nain sira, imi-nia kontribuisaun ba prosesu dezenvolvimentu nasaun nian ne'e saida loos?Imi keta toba dukur resin, rona?

*) Ema ferik ka katuas maka hakat ona ba mundu seluk ne'e halo ita ladun hanoin maibe buat ne'e la hanesan bainhira akontese ba ema foin sa'e ida. Ferik ka katuas ida maka mate hanesan mos plantasaun tuan ida ne'ebe maran ona, no to'o ona tempu atu remata ona ninia kna'ar maibe ba ema foin sa'e sira, ita haree ba hanesan loloos plantasaun nurak maka foin buras maibe tohar, no namlaik.....

*) Iha ita ida-idak nia moris, atu barak ka oituan ita presiza mestre/a espritual ida ne'ebe bele fo orientasaun mai ita atu hodi hala'o ita-nia viajen iha dalan moris nian maka nakonu ho ai tarak.

Friday, August 10, 2007

AFORISMA DIARIA [10-82007]

[Agora ha'u iha fali ona TT Akait. Foin tama servisu fali ohin dadeer. Iha enkontru entre organizasaun ha'u-nia servisu fatin nian ho lider partidu politiku sira--tantu iha asentu parlamentar no mos sira ne'ebe laiha asentu parlamentar iha Obrigado Barracks. Durante oras tolu nia laran, hahu iha tuku 10 to'o tuku 1 loromanas. Depois ba almosu hamutuk ho lider sira iha almosu ida ne'ebe oferese hosi ha'u-nia xefe boot..

Viajen horiseik kalan hosi Semarang mai Surabaya la'o diak. Durante viajen ha'u halo belu ho maluk Xina foin sa'e oan ida naran Roy. Ami dada lia barak kona-ba estratejia halo bisnis ne'ebe iha relasaun ho dotrina Taoismu., no mos viajen horiseik dadeer hosi Surabaya, mai Denpasar la'o diak. Hasoru mos Xina feto Atambua nian ida naran Fatima. Ami dada lia kona-ba mundu halo bisnis, nst.

Viajen hosi Surabaya mai Denpasar, no hosi Denpasar mai liu Dili halo gasta osan estra tanba ha'u-nia bagajen todan nakonu ho livru. Ha'u matan dukur maka barak durante viajen ida ne'e.

To'o uma ha'u kole loos. No toba maka barak. ]

*) Oinsa maka ita bele dasa fo'er iha ita-nia uma oin, se o mai ta kotu hotu aisar talin no ta kotu aisar kesak sira? No to'o ikus o dehan fali ona katak o la sala buat ida? No dehan tan katak ha'u maka kria tensaun?

*) Karik ita maka matan delek espiritualmente, entaun ita sempre iha pre-konseitu ladiak oinoin ba ema seluk. Ita-nia egoismu maka boot liuhotu. Ita tenta, ho maneira hotu, buka atu nega buat ne'e. Maibe, bainhira ita tuur hakmatek no buka atu refleta klean liutan, ita sei rekonese buat sira ne'e. Se ida ne'e maka akontese duni ona, entaun ita sei kria armonia ida ne'ebe furak iha ita-nia relasaun inter-pesoal.

*) Ita presiza deit maka sensu komun atu hodi bele komprende realidade moris nian maka dala barak mosu mai ho kompleksidade oinoin.

*) Ita presiza leno ita-nia an bebeik hodi nune'e ita bele hatene ita ne'e iha isin fo'er ka lae'. Se ida ne'e maka ita la halo, entaun ita sempre buka duun deit ba ema seluk maka isin foer. Ita mos mosu mai hanesan anju ida maka sala laek.

Wednesday, August 8, 2007

AFORISMA DIARIA [ 8-8-2007]

[Oras ne'e iha Semarang, mai vizita Ikun ho Mundo. To'o horiseik dadeer ho bis hosi Bali. Orsida kalan sei aranka fali ba Surabaya ho travel, depois sei semo ba liu Dili aban dadeer.

Horiseik lokraik mai iha fatin ida ne'e atu atua blog maibe sistema ladun la'o diak, ne'e duni ha'u la konsege atualiza.

Ferias badak ida ne'e, ha'u tenta uza ho didiak, goza ha'u-nia solitude no mos mai vizita alin sira... Ha'u-nia konversa horiseik dadeer no horikalan ho sira kona-ba sira-nia estudu maka besik atu remata ona halo ha'u iha orgullu ba sira. Sira iha neon duni trasa sira-nia planuj ba futuru. Ha'u-nia kole ba sira, selu eskola, la saugati. Oras ne'e dadaun ha'u komesa ku'u oan nia rezultadu. Buat sira ne'e hotu nu'udar grasa Maromak, no matak malirin uma lulik no matebian sira nian.
Hanesan aman, no maun ba alin kiik sira, ha'u tenke buka haka'as an atu mantein nafatin ha'u-nia espiritu atu "mengalah" barak. La'os buat ida ne'ebe fasil, konserteza.

Zeca, Mana Zinda Ama tina nia oan mos mai pasa ferias iha Semarang. Nia mai hosi Bandung semana liuba.

Ami foin maka almosu: Ikun, Mundo, Zeca no ha'u. Agora ami fahe malu; Zeca ho Mundo ba kompras ketak, ha'u ho Ikun ba kompras ketak no mai iha internet. Orsida maka ami hasoru malu, no ba jantar hodi despidi ha'u...

*) Literatura haklaken mai ita kona-ba sabedoria ita ema moris nian. Eskritor/a sira luku klean duni iha tasi reflesaun nian, ne'ebe furak. Moris nia midar ho moruk sira simu, no tolan...Sira konvida ita atu luku hamutuk ho sira liuhosi sira-nia obra sira..

*) Ha'u lakohi ema se deit atu sama ha'u-nia ulun, ne'e duni nu'udar obrigasaun ida mai atu labele sama mos ema seluk nia ulun. Ha'u hakarak livre, maibe ho responsabilidade.

Sunday, August 5, 2007

AFORISMA DIARIA [5-8-2007]

[Kuta, Bali...Agora iha fali Internet Kafe ida horiseik ha'u mai atua ha'u-nia blog sira. La dok hosi otel ida ne'ebe ha'u hela ba..Dadeer san ne'e, ha'u buka rileks maka barak; hakerek diariu, kurativu ain kanek, rona muzika, nst.
Budi ranak ona ohin dadeer tuku 8:30 ba aeroportu no semo liu ba Dili......
Oras-oras tan ha'u atu ba almosu ho Mana Olandina..]

*) Importante tebes ba ita atu aprende no analiza istoria ita ema nian. Hodi nune'e ita bele luku klean liutan iha tasi sabedoria pasadu nian.

*) Jesus nu'udar Mestre. Ninia moris tomak nakonu ho asaun ativu no orasaun. Nia buka maka'as luku iha tasi klean vida kontemplativa nian. Nia maka Mata-Dalan. Nia maka Hun, nia maka Abut. Hanesan eskolante ida, ha'u hakarak ,hanesan mos maluk sira seluk, tuir nia ain fatin ho fuan ho laran tomak.

Saturday, August 4, 2007

AFORISMA DIARIA [4-8-2007]

[Oras ne'e iha Kuta, Bali...Kuaze semana ida resin ha'u la atualiza ha'u-nia blog tanba ha'u okupadu servisu no mos servisu internet iha TT Akait la funsiona diak...Sinti ba katak buat barak maka ha'u la biban hakerek no fahe ba maluk sira hosi blog ida ne'e. Mai mesak hosi Dili horiseik ho Merpati, pasa ha'u-nia ferias iha ne'e. Ferias badak naran ORB. ...Toba iha Hotel Bunut Garden, hamutuk ho kolega, Indonezia naran Budi ne'ebe ha'u hasoru iha aeroportu Ngurah Rai horiseik lorokraik bainhira nia fila hosi Australia. Aban maka nia fila liu ba Timor-Leste.

Hotel ne'e laiha AC.. Bee sintina nian mos ladun diak. Ha'u araska oituan atu fase sintina depois tiha soe bee boot horikalan.

Ho Budi ba janta iha Galeria Bali. Dada lia durante jantar kona-ba kestaun sosial, politika, nst. Nia nu'udar kolega diskusaun ida ne'ebe furak. Nune'e tiha ami ba loja livru Gramedia. Ha'u sosa livru lubuk ida kona-ba politika, sosial no literatura. Sorte hetan diskontu porsentu 5 n0 30. Ha'u gasta maisumenus rupiah milaun 1 ho atus 1 hanesan ne'e. Sosa mos CD balu... Ami rua kontinua konversa iha Kafe ida... Kalan ha'u toba mehi, ema atu mai estraga ha'u. Ne'e duni ha'u hakilar tuku 2:30 madrugada. Dala tolu hanesan ne'e. Budi hakfodak, fanun ha'u... Depois ne'e, ha'u la toba ona, maibe buka atu lee jornal, too dukur fali maisumenu iha tuku 4:30 hanesan ne'e. Ha'u mos mehi fali. Ha'u meho dala tolu: ida ha'u mehi hasoru Aloz iha hariis fatin ida, no nia matan aat tanba sofre "moras kencing manis", ida fali kona-ba hasoru Xanana; nia tanis...Mehi ida ikus katak Apai mate.Ama maka kous halo nia monu, no agrava iha nia hirus matan.. Ha'u haruka kedas sms ba Amor iha Dili dala rua iha tuku 7:30 hanesan ne'e. Udan tau oituan... Dadeer furak.. hateke hosi andar otel leten.. ...Tanba bee suli araska ba sintina, ha'u husu ba otel nain bande no gayu ida atu hodi hariis. Tanba ha'u-nia ain kanek ema tuda ne'e seidauk diak, ne'e duni ha'u hariis mos tenke falun metin ha'u-nia ain ho toalla...Durante matabixu ha'u ho Budi kontinua dada lia kona-ba kestaun kultural, nst.. Intersante.. Ha'u hatete ba Budi katak ha'u haksolok hasoru ema 'musafir' ida hanesan nia....]

*) Ditadu Portuges hatete katak, "Quem ri no ultimo, ri melhor..". Mana Olandina hatete buat ne'e dala ida..Buat ne'e han malu tebes ho Mae nia filozofia katak, "terus maka ita sei manan".

*) Luku klean iha tasi filozofia nian sei ajuda ita tebes atu observa realita moris nian ho klean.

*) Moris nu'udar viajen. Ita nu'udar viajante, hakat liu iha dezertu. Ita hasoru mos viajante seluk iha ne'eba. Ita hetan predikadu hanesan "musafir". Ita hetan oase. Ita hemu bee hosi oase. Nune'e tiha ita hatutan filafali ita-nia viajen.

*) Hanesan intelektual ita presiza iha korajen atu buka hola distansia hodi halo kritika ba realidade ita ema nia moris maka nakonu ho mutin ho metan ida ne'e.